Polscy naukowcy dołączają do niewielkiego grona kreatorów wiedzy o znaczeniu tradycji helleńskiej dla dziejów kultury światowej.

PIAA powstał dzięki porozumieniu, którego sygnatariuszami od 2018 roku są   Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM) Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Wrocławski. Instytut jest pod względem organizacyjnym jednostką UAM (centrum uniwersyteckim), podległą bezpośrednio rektorowi uczelni.

- Min. Szymon Szynkowski vel Sęk podkreśla, że powstanie Instytutu „wypełnia treścią założenia polskiej polityki naukowej i prowadzonej przez nasz kraj dyplomacji naukowej”, a jednocześnie będzie spełniać rolę „promotora polskiej historii i kultury”.

- Sekretarz generalny w greckim Ministerstwie Kultury i Sportu Georgios Didaskalou powitał PIAA w "licznej rodzinie szkół i instytutów archeologicznych z całego świata, które działają w naszym kraju". 

- Zaczyna działać instytucja kluczowa dla polskich badań naukowych w strefie egejskiej - mówi Rektorka UAM prof. Bogumiła Kaniewska. - Polski Instytut Archeologiczny w Atenach włączył polską naukę do ekskluzywnego grona badaczy kreujących wiedzę o kolebce naszej cywilizacji, jaką niewątpliwie jest Hellada – dodaje prof. Kaniewska.

- PIAA reprezentuje przed władzami greckimi wszystkich naukowców polskich, nie tylko tych, którzy chcą tam prowadzić badania wykopaliskowe, ale także innych, potrzebujących dostępu do kolekcji muzealnych czy archiwów - wyjaśnia dyrektor PIAA prof. Janusz Czebreszuk z UAM i dodaje - Zgodnie z greckim prawem samodzielnie mogą prowadzić swoje badania w Grecji tylko naukowcy z tych krajów, które otworzyły swój instytut („szkołę zagraniczną”) w Atenach. Dotychczas Polacy mogli być członkami zespołów naukowych, ale bez prawa kierowania nimi.  

Zadaniem PIAA jest promowanie osiągnięć naukowych i kultury polskiej w międzynarodowym środowisku intelektualnym Aten i całej Grecji. W tym celu uruchomione zostaną dwa programy: naukowy i kulturalny, na które składać się będą wykłady, seminaria, wystawy, wieczory autorskie, szkoły letnie i inne typy wydarzenia. Realizacji wymienionych działań służyć będzie właśnie siedziba w Atenach. Jest to apartament w samym centrum Aten, z główną salą, pełniącą funkcję biblioteki, ale także przygotowaną do organizacji spotkań różnego typu. 

W otwarciu siedziby PIAA wzięli udział: Wiceminister Spraw Zagranicznych RP Szymon Szynkowski vel Sęk, Sekretarz Generalny Ministerstwa Kultury i Sportu RG Georgios Didaskalou i Ambasador RP w Atenach Artur Lompart. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza reprezentowała Rektorka UAM prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska, której towarzyszyli: rektor poprzedniej kadencji prof. dr hab. Andrzej Lesicki oraz prorektor prof. dr hab. Rafał Witkowski.

Starania o utworzenie PIAA rozpoczęto już w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku i brali w nich udział naukowcy z kilku najważniejszych polskich instytucji akademickich. Jednak dopiero w roku 2018 udało się utworzyć struktury organizacyjne, które umożliwiły powstanie PIAA. Zgodnie z porozumieniem UAM utworzył centrum uniwersyteckie pod nazwą „Polski Instytut Archeologiczny w Atenach”. Instytut przygotował aplikację do Rządu Republiki Greckiej o oficjalne uznanie go za instytucję zwaną w prawie greckim „zagraniczną szkołą archeologiczną w Grecji”. Taki status został przyznany PIAA przez Ministra Kultury i Sportu Grecji w połowie 2019 roku. Jesteśmy 18-stą „szkołą zagraniczną w Atenach”.