W zamyśle okupanta był to pierwszy etap likwidacji polskości i miał stanowić początek masowego osiedlania Niemców na terenie Generalnego Gubernatorstwa i germanizacji Europy Wschodniej.
Zamość na "Himmlerstadt"
Historyczny Zamość na niemieckich planach zyskał nazwę „Himmlerstadt”. Ten godzący w etnicznie polskie ziemie plan zapoczątkowała realizacja „Aktion Zamosc”. Celem było wysiedlenie Polaków z prawie 300 wsi z powiatów: zamojskiego, biłgorajskiego, tomaszowskiego i hrubieszowskiego. W latach 1942-1943 wysiedlili ok. 110 tys. osób, w tym ok. 30 tys. dzieci.
Żyzne gleby
O wyborze Zamojszczyzny zadecydowało kilka czynników. Przede wszystkim był to region żyznych gleb, leżący na szlaku komunikacyjnym. Ponadto znajdowały się tam liczne dwory przeznaczone do podziału pomiędzy wyższych rangą oficerów SS. O podjęciu „Aktion Zamosc” zadecydowały także kwestie wojskowe. Chciano zabezpieczyć III Rzeszę od Wschodu pasem terytorialnym, zamieszkanym przez ludność niemiecką. Miała ona zostać zorganizowana na sposób wojskowy, przez nadzorców rekrutowanych spośród SS-manów. Ponadto Niemcy chcieli zwalczać polską partyzantkę, która stwarzała duże zagrożenie dla jednostek Wermachtu w czasie inwazji na ZSRS.
Pierwsze wysiedlenia
nastąpiły w nocy z 27 na 28 listopada 1942 we wsi Skierbieszów i okolicznych terenach. Wysiedlonym Polakom zezwolono tylko na zabranie bagażu osobistego, nie przekraczającego 30 kg oraz 20 złotych. Akcję przeprowadzano brutalnie, rozdzielając rodziny i wysyłając gdzie indziej kobiety i dzieci, mężczyzn oraz starców. Z matkami mogły zostać jedynie dzieci w wieku do 6 miesięcy. Wiele osób, które nie chciały poddać się wysiedleniu zastrzelono w trakcie ucieczki. Wysiedleńców umieszczano w obozach przejściowych w Zamościu i Zwierzyńcu. Przesiedleńcy w obozach przejściowych zostali podzieleni na 4 grupy:
1. osoby, które zakwalifikowano do rasy niemieckiej,
2. osoby zdolne do wyjazdu do pracy przymusowej,
3. starcy, kaleki oraz dzieci,
4. osoby przeznaczone do eksterminacji w obozach koncentracyjnych.
Dwa Etapy:
Działania niemieckie na Zamojszczyźnie w latach 1942–1943 zostały podzielone na dwa etapy.
Pierwszy etap został przeprowadzony od 28 listopada 1942 r. do marca 1943 r. i objął 116 wiosek.
Drugi etap (akcja Werwolf), w czasie którego miały miejsce masowe pacyfikacje obszarów wiejskich, odbywał się w okresie od czerwca do sierpnia 1943 i dotyczył 171 wiosek. Łącznie wysiedleniami zamierzano objąć całkowicie 696 osad jednak wskutek sprzeciwu polskiego ruchu oporu w powstaniu zamojskim zdołano wysiedlić 293 wioski. W trakcie działań w akcji „Werwolf” wysiedlono łącznie 60 000 ludzi ze 171 wiosek, których umieszczano ponownie w obozach w Zamościu, Zwierzyńcu oraz Budzeniu, gdzie dokonywano ponownie selekcji do wybranych grup.
Na Majdanek i do Rzeszy
Większość wywieziono do Rzeszy do pracy przymusowej, reszta ludności trafiła do obozu koncentracyjnego na Majdanku, gdzie zmarło ok. 1000 osób, lub zginęła na miejscu w czasie pacyfikacji, przeprowadzanej zwykle z użyciem wyjątkowo brutalnych metod. Łącznie spacyfikowano ok. 100 wiosek, posługując się także egzekucjami jako elementem terroru masowego – m. in. w Rotundzie Zamojskiej rozstrzelano ok. 8000 ludzi.
Ogółem z Zamojszczyzny od listopada 1942 r. do sierpnia 1943 r. deportowano ponad 110 tys. osób. Kilkadziesiąt tysięcy osób trafiło do obozów koncentracyjnych m.in. do Auschwitz i Majdanka. Znaczną część ludności polskiej wywieziono na roboty przymusowe do III Rzeszy.
„Dzieci Zamojszczyzny”
Przyjmuje się, że z 30 tys. dzieci objętych akcją wysiedleńczą ok. 10 tys. straciło życie bądź zaginęło, a ok. 4,5 tys. przeznaczono do germanizacji. Dzieci odebrane rodzicom były osobno przewożone w wagonach bydlęcych (w jednym wagonie przewożono od 100 do 150 dzieci) do obozów śmierci na Mjadanku i Auschwitz oraz do fabryk w Rzeszy. Część dzieci zostało przewiezionych do obozu koncentracyjnego dla dzieci w Łodzi. Wieść o dramacie Dzieci Zamojszczyzny obiegła cały kraj.
Bestialstwo i demonstracyjny pogrzeb
Polscy kolejarze przekazywali wiadomość o transportach dzieci do obozów mieszkańcom miast, w których znajdowały się stacje postojowe. Na stacjach Sobolew, Żelechów, Siedlce Garwolin, Pilawa, Warszawa ludność podjęła ryzyko pomocy, a nawet odbicia dzieci z rąk Niemców. Transporty wycieńczonych i głodnych najmłodszych Zamojszczan skierowano m.in. do Siedlec, gdzie 3 lutego 1943 r. mieszkańcy miasta, na znak protestu wobec bestialstwa Niemców, zorganizowali demonstracyjny pogrzeb dzieciom zmarłym podczas podróży.
Powstanie Zamojskie
Wciąż mało znanym aktem obrony przed niemiecką kolonizacją i wysiedleniem Polaków jest Powstanie Zamojskie. W styczniu 1943 oddziały AK przeprowadziły akcję „Wieniec II” – dokonały około 60 akcji zbrojnych. 1 lutego stoczona została największa bitwa powstania zamojskiego – pod Zaborecznem.
"Pasy ochronne"
Na opuszczonych terenach osiedlano Niemców pochodzących głównie z Bukowiny i Besarabii. Szacuje się, że na te tereny przybyło ok. 12 tys. kolonistów. Na ziemie wysiedlonych Polaków Niemcy sprowadzali również ludność ukraińską wysiedloną z wiosek zajętych również przez kolonistów niemieckich. Przesiedlono w ten sposób na teren powiatu hrubieszowskiego ok. 7000 Ukraińców. Władze niemieckie zamierzały utworzyć tzw. „pasy ochronne” z ludności ukraińskiej, które osłaniałyby kolonie niemieckie przed atakami polskich grup partyzanckich.
Ocalone kilkadziesiąt milionów
Wysiedlenia z Zamojszczyzny w latach 1942-1943 były próbą praktycznej realizacji założeń Generalnego Planu Wschodniego. Zasadnicza jego część, przewidująca wysiedlenie kilkudziesięciu milionów Słowian z terenu Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej, miała być realizowana przez 20-30 lat po wygranej przez III Rzeszę wojnie. „Aktion Zamosc” ustała po niepowodzeniach wojsk niemieckich na froncie wschodnim.
empe
© PowiemPolsce.pl
27.11.2022 / 00:00
