PowiemPolsce.pl
21.03.2024 / 09:00Mikołaj Kopernik, astronom, twórca heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego, autor „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich), rewolucyjnego w tamtych czasach wykładu heliocentrycznej i heliostatycznej budowy wszechświata. Urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, zmarł 21 lub 24 maja 1543 r. we Fromborku. Dla współczesnych był bardziej kanonikiem, lekarzem i ekonomistą. Dla nas to przede wszystkim astronom i twórca rewolucyjnej teorii heliocentrycznej, o którego odkryciu mówi się jednym zdaniem: „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”.
Mikołaj Kopernik. Portret z Sali Mieszczańskiej w Ratuszu Staromiejskim w Toruniu. Fot. Domena publiczna, Wikipedia
Urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu. Pochodził z rodziny mieszczańskiej i otrzymał gruntowne wykształcenie. Studiował w Akademii Krakowskiej matematykę, optykę geometryczną, kosmologię i astronomię (1491-1495), by później przenieść się na uniwersytet w Bolonii i kształcić z zakresu prawa kanonicznego (1496-1501). W Italii podjął jeszcze studia medyczne w Padwie (1501-1503) i uzyskał doktorat (1503) z prawa kanonicznego na uniwersytecie w Ferrarze.
Edukacja i obserwacje astronomiczne
W czasie studiów Kopernik przeprowadzał już obserwacje astronomiczne, z których istotne dla zakwestionowania obowiązującej teorii ruchu ciał niebieskich, było zaćmienia Księżyca, które widział w Rzymie w 1500 r. Kopernik zgłębiał także tradycją pitagorejską, która utożsamiała centrum kosmosu z „centralnym ogniem”. Przez lata podróży i studiów zgromadził bogaty księgozbiór, zawierający m.in. dzieła medyczne i matematyczno-astronomiczne, które uzupełniał komentarzami, będącymi dla badaczy cennym świadectwem procesu powstawania systemu heliocentrycznego.
Działalność administracyjna
Do kraju wrócił w 1503 r. i następne lata spędził głównie na Warmii. Był sekretarzem i medykiem wuja, biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrodego w Lidzbarku Warmińskim (1504-1510, lub do 1512). Później został kanonikiem katedry we Fromborku. Do jego obowiązków należało administrowanie dobrami kapituły w Olsztynie (1516-1519 i 1520-1521), gdzie m.in. przygotował plan obrony zamku przed wojskami krzyżackimi. Później pełnił funkcję generalnego administratora diecezji warmińskiej (od 1523), co wiązało się m.in. ze sporządzaniem map tych terenów. Opracował także projekt reformy monetarnej „Monetae cudendae ratio” (1526-1528) dla obszaru Prus i Korony. Przez 40 lat był również lekarzem kolejnych biskupów i podległej kapitule ludności.
Jan Matejko. Obraz Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem z 1873 r.
Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Przewrót kopernikański
We Fromborku Kopernik przez lata prowadził obserwacje przy pomocy takich instrumentów astronomicznych, jak: kwadrant słoneczny, trikwetrum oraz sfera armilarna (sferyczne astrolabium). W teorii heliocentrycznej podważył panujący w średniowiecznej nauce pogląd o nieruchomości Ziemi i przedstawił jej potrójny ruch: obrotowy (wirowy) wokół osi w ciągu jednej doby, obiegowy wokół Słońca w ciągu jednego roku i ruch precesyjny. Dzięki temu ustalił porządek planet i rozmiary ich orbit, co pozwoliło wyeliminować dotychczasowe błędy w ocenie rozmiaru kosmosu. Dzieło „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich) powstawało w latach 1515-1530, jednak zostało opublikowane dopiero w 1543 r. w Norymberdze, a w 1999 r. wpisane na listę UNESCO Pamięć Świata. Mikołaj Kopernik zmarł 21 maja 1543 r. we Fromborku.
