Wybierz kontynent

Mogiła powstańcza w Lesie Gułowskim

Powstanie styczniowe 1863 roku pozostawiło w Królestwie Polskim krwawy ślad, który obok miejsc straceń i szubienic znaczą powstańcze mogiły. Na nowo przywracane pamięci odkrywają pasjonujące historie polskich patriotów - ta opisana oddział Antoniego Trzaskowskiego. Las Gułowski otula cieniem mogiłę 14 kosynierów, którzy wraz ze swoim dowódcą polegli w potyczce z Rosyjskim Wojskiem w sile 2 batalionów piechoty i 50 kozaków.

Fot. Adam A. Pszczółkowski

 

Co roku dzień 22 stycznia przywołuje w naszej pamięci wybuch powstania styczniowego 1863. W wyniku tego zrywu, który trwał na ziemiach Królestwa Polskiego kilkanaście miesięcy – zakończył się w drugiej połowie 1864 roku - życie straciło co najmniej 10 tysięcy polskich patriotów.

Pamiątką tamtych tragicznych wydarzeń są m. in. mogiły powstańcze. Do jednej z takich mogił można dotrzeć podążając leśnym labiryntem nieopodal Woli Okrzejskiej. Ten kompleks drzew nosi nazwę Lasu Gułowskiego.

 

 

 

Współcześnie Wola Okrzejska przynależy do gminy Krzywda w powiecie łukowskim województwa lubelskiego, ale wspomniany las zalicza się już do sąsiedniej gminy Adamów. Tereny te położone są na historycznej ziemi stężyckiej.

Mogiła powstańcza w Lesie Gułowskim składa się w wysokiego drewnianego krzyża, na którego szczycie i ramionach widnieją słowa – BÓG, HONOR, OJCZYZNA. Przy krzyżu kamień ogrodzony drewnianym płotkiem. A na kamieniu napis:

„Chwała powstańcom

dowódcy oddziału

ANTONIEMU TRZASKOWSKIEMU

oraz

czternastu jego podkomendnym

poległym w potyczce

w Lesie Gułowskim 21 lutego 1863 r.

Społeczeństwo gminy Adamów

3 maja 1998 r.”.

 

W aktach stanu cywilnego parafii rzymsko-katolickiej w Okrzei został odnotowany zgon owego dowódcy, zgłoszony dzień po potyczce przez Antoniego Kołaczyńskiego, zastępcę wójta gminy Okrzeja oraz Ignacego Makulskiego, miejscowego organistę. Z aktu tego dowiadujemy się, że zmarł Antoni Trzaskowski, dowódca kosynierów, lat 38 mający, rodem z Galicji, pozostawił po sobie żonę Anielę. Zgłaszający nie znali imion rodziców powstańca.

  

 

  

W fundamentalnej dla dziejów powstania styczniowego pracy Stanisława Zielińskiego, zatytułowanej „Bitwy i potyczki 1863-1864”, a wydanej w 1913 roku w Rapperswilu w Szwajcarii, na stronie 60 znajduje się fragment opisujący te zdarzenia:

„Nowoutworzony w okolicach Stoczka oddział powstańców, złożony z 300 ludzi, napadnięty został za Żelechowem, koło Woli Okrzejskiej, przez 2 kompanie piechoty i 50 kozaków, pod dowództwem pułkownika Reutlingera. Walka była gorąca. Polacy stracili 16 zabitych i 6 rannych, głównie dlatego, że część oddziału została odciętą i nie zdołała równocześnie z resztą cofnąć się w lasy. Nieodżałowaną stratę poniósł oddział w dowódzcy piechoty, Antonim Trzaskowskim, wybornym instruktorze, uwielbianym przez cały oddział. Strzelcy z poza drzew sprzątnęli 19 kozaków i kilkunastu pieszych. W lasach powstańcy skompletowali się na nowo i połączyli z oddziałem, idącym do Zbuczyna, a nad obydwoma dowództwo objął Marcin Borelowski (Lelewel)”.

Natomiast z publikacji Franciszka Habury, wydanej we Lwowie w 1907 r., a poświęconej życiu i dziełom Bronisława Trzaskowskiego, wybitnego pedagoga polskiego na terenie zaboru austryjackiego, dowiedzieć się można, iż jego bratem rodzonym był ów dowódca kosynierów poległy w bitwie pod Wolą Okrzejską. W ten oto sposób uzupełniają się braki w metryce zgonu. Powstaniec Antoni rodził się w miejscowości parafialnej Dobrków koło Pilzna w Galicji, jako syn Rafała i Balbiny z Piaseckich.

  

 

   

Mogiła powstańcza w Lesie Gułowskim jest dobrze zadbana przez miejscową ludność. Składane są tu kwiaty, zapalane znicze. Czasem jakiś zbłąkany wędrowiec z daleka dotrze tu leśnym labiryntem, dołoży swój znicz i odmówi „wieczny odpoczynek racz im dać Panie…”. Pamięci tym, którzy walczyli pod sztandarem z napisem „Boże zbaw Polskę”.

  

 

 

Autor składa podziękowania p. Danucie Kachniarz za cenne wskazówki w dotarciu do mogiły powstańczej.

 

  

O Autorze

Adam A. Pszczółkowski Redaktor

Ekonomista, heraldyk, badacz historii. Członek Związku Szlachty Polskiej i Polskiego Towarzystwa Heraldycznego.

© PowiemPolsce.pl

Powiązane wydarzenia

1863-02-21

Pod Wolą Okrzejską oddział powstańców styczniowych stoczył bitwę z wojskami rosyjskimi, w której poległ m. in. Antoni Trzaskowski, dowódca piechoty powstańczej – kosynierów - , co upamiętnia mogiła w Lesie Gułowskim.

161. rocznica

Miejsca Polaków na świecie

Miejsca Polaków na świecie

Zapisz się do newslettera

Jesteś tutaj