Urodził się 5 stycznia 1893 r. we Lwowie (według innych źródeł 21 grudnia 1892 r.), w rodzinie urzędniczej. Był synem Bolesława Tokarzewskiego herbu Trąby i Heleny Lerch de Lerchensfeld. Wychował się w Drohobyczu, tam ukończył gimnazjum i zdał maturę.

Został ranny podczas demonstracji w dniu wyborów do parlamentu austro–węgierskiego (19 czerwca 1911 r.) – jeden z żołnierzy tłumiących zamieszki przeszył mu pierś bagnetem, o kilka milimetrów od serca.

  

  

Po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej w armii austriackiej rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie (późniejszy Uniwersytet Jana Kazimierza). Potem przeniósł się na Wydział Medyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

   

Polityka interesowała go od młodości
Od 1910 r. był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej–Frakcja Rewolucyjna. Przystąpił do Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego; był jego komendantem w Samborze i Drohobyczu. W 1913 r. ukończył kurs oficerski i otrzymał prawo noszenia odznaki Parasola, nadawanej przez Józefa Piłsudskiego i  upamiętniającej ukończenie tajnej szkoły oficerskiej Związku Strzeleckiego. Zaczął używać pseudonimu  „Karasiewicz”, który później, w zmienionej formie   „Karaszewicz” stał się drugim członem jego nazwiska. Przed I wojną światową, jako obywatel Austro–Węgier, został wcielony na krótko do armii austriackiej, w której ukończył kurs oficerów rezerwy. Pełnił funkcję komendanta niższej szkoły oficerskiej w Krakowie, a od stycznia 1914 r. był instruktorem Związku Strzeleckiego w Warszawie.

 

Legiony – walka o niepodległość
W sierpniu 1914 r. Tokarzewski–Karaszewicz wstąpił do Legionów Polskich, gdzie dowodził V batalionem w 1. pułku piechoty. Ciężko ranny w płuco podczas bitwy pod Laskami (październik 1914 r.). Po powrocie do służby był m. in. dowódcą batalionu w 5. i 6. pułku piechoty, a następnie dowódcą 5. pułku piechoty.

W lipcu 1917 r., w czasie kryzysu przysięgowego wraz z innymi legionistami odmówił złożenia przysięgi i wyjechał do Przemyśla.
Aresztowany przez Austriaków w Pikulicach pod zarzutem buntu, po zwolnieniu w listopadzie 1917 r. wcielony do armii austriackiej, jednak ze względu na komplikacje zdrowotne po zranieniach z 1911 r. i 1914 r., do 80 pułku piechoty nie dotarł. Inne źródła podają, że służył w nim od grudnia 1917 r. do czerwca 1918 r.

W grudniu 1917 r. rozpoczął pracę w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), zostając później komendantem w Lublinie. Wiosną 1918 r. z ramienia POW wyjechał do 3. Korpusu Polskiego na Ukrainę. Następnie udał się do Moskwy, gdzie działał w Wydziale Mobilizacyjnym, który przerzucał polskich wojskowych na Murmań. Był tam przedstawicielem POW przy francuskiej misji wojskowej, a później przy Wojskowym Polskim Komitecie armii gen. Antona Denikina w Jekaterynodarze. Za swoją działalność był trzy razy aresztowany przez władze bolszewickie. Zwolnienia zawdzięczał kontaktom Kazimierza Pużaka, który nadzorował prace PPS na terenie Rosji. W październiku wrócił do kraju.

W listopadzie 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, w stopniu podpułkownika objął dowództwo 5. Pułku Piechoty Legionów. W grupie operacyjnej dowodzonej przez płk. Juliana Stachiewicza wspomógł oddziały polskie walczące z Ukraińcami o Przemyśl. Zorganizował odsiecz dla walczącego Lwowa 19 listopada 1918 r., a do miasta przybył już nazajutrz. Następnie brał udział w walkach o Wilno wraz z podległą mu 1. Dywizją Piechoty Legionów. Awansowany do stopnia pułkownika w czerwcu 1919 r. był kolejno inspektorem i szefem w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, a później dowódcą 19. i 25. dywizji piechoty.

W grudniu 1924 r. mianowany generałem brygady, najmłodszym w polskiej armii. To Piłsudski dostrzegł jego duży talent dowódczy i organizacyjny. W 1925 r. wymienił go nawet prezydentowi Wojciechowskiemu jako jednego z kilku kandydatów na ministra spraw wojskowych.

W czasie przewrotu majowego w 1926 r. Tokarzewski opowiedział się po stronie zamachowców. W latach 1926–1928 pełnił funkcję szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych, a później dowódcy 25. Dywizji Piechoty w Kaliszu (1928–1932). Dowodził też w latach 1932–1936 Okręgiem Korpusu III Grodno, Okręgiem Korpusu VI Lwów (1936–1938) i Okręgiem Korpusu VIII Toruń (1938–1939). Na tym stanowisku pozostawał do 11 września 1939 r.

 

II wojna i kolejne zadania do wykonania
Podczas kampanii wrześniowej od 11 września gen. Tokarzewski dowodził grupą operacyjną swojego imienia (15. i 27. DP), wchodzącą w skład Armii „Pomorze” i uczestniczył z nią w bitwie nad Bzurą. Po dotarciu do stolicy został zastępcą dowódcy Grupy Armii „Warszawa”. Stojący na jej czele gen. Juliusz Rómmel w przeddzień kapitulacji stolicy (27 września) powierzył mu misję stworzenia konspiracyjnej organizacji wojskowej. Przyjęła ona nazwę Służba Zwycięstwu Polski, a gen. Tokarzewski, (ps. „Tarwid” i „Stolarski”) został jej Komendantem Głównym. SZP była była pierwszą organizacją konspiracyjną w okupowanej Polsce. Jej celem było podjęcie zbrojnej walki przeciw okupantowi.

 
Formalne zwierzchnictwo nad gen. Tokarzewskim objął ośrodek emigracyjny powiązany z gen. Władysławem Sikorskim. Na jego rozkaz, na początku stycznia 1940 r., utworzono jedyną polską konspiracyjną organizację wojskową – Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Komendantem Głównym mianowano przebywającego w Paryżu gen. Kazimierza Sosnkowskiego, a gen. Tokarzewski został komendantem Obszaru Nr 3 Lwów ZWZ, który obejmował tereny okupacji sowieckiej.

Powodami rozmaitych zmian, w tym przekształcenia SZP i włączenia jej do ZWZ, był zamiar podporządkowania podziemnych struktur rządowi emigracyjnemu. Nie był on przychylnie usposobiony do działalności konspiracyjnej przedstawicieli obozu sanacyjnego, a za taki uznawał Służbę Zwycięstwu Polski, oraz liczną diasporę wrześniową na Węgrzech i w Rumunii.

 

  

W marcu 1940 r, podczas próby przekraczania granicy niemiecko– sowieckiej na Sanie pod Jarosławiem, aresztowało go NKWD. Miał przy sobie dokumenty na nazwisko Tadeusz Mirowy i trafił do łagru pod Workutą. Gdy Sowieci odkryli jego prawdziwą tożsamość, został osadzony na Łubiance. Więziony był w Przemyślu, Dniepropietrowsku i łagrze w okolicach Archangielska. Po wyjściu na wolność na mocy amnestii dla polskich więźniów, został zwolniony w sierpniu 1941 r. i wstąpił do Armii Polskiej organizowanej przez gen. Władysława Andersa w ZSRR, obejmując dowództwo 6. Dywizji Piechoty „Lwów”.

W styczniu 1943 r. uzyskał awans do stopnia generała dywizji. 16 marca 1943 r. został zastępcą dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, generała dywizji Władysława Andersa. Był także dowódcą Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie, a od sierpnia 1944 r. – dowódcą 2. Korpusu Polskiego.

 

  
Generał Sikorski podczas ostatniej podróży do oddziałów polskich na Bliskim Wschodzie rozważał odwołanie Tokarzewskiego z pełnionych funkcji i przeniesienie go do Londynu. Powodem była opozycja Tokarzewskiego wobec jego polityki. Od grudnia 1944 r. do sierpnia 1946 r. gen. Tokarzewski pozostawał w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej.

 

Pracował zawodowo jako robotnik w fabryce sprzętu radiowego. Od 1954 r. był mianowanym przez prezydenta Augusta Zaleskiego Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych i ministrem obrony narodowej w rządzie Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. W 1964 r. awansował do stopnia generała broni.

 

Był jednym z najaktywniejszych polskich wolnomularzy. Należał do Wielkiej Loży Narodowej Polski i Zakonu Le Droit Humain. Współzałożyciel i członek lóż: Tomasz Zan, Orzeł Biały, Święty Graal i Św. Michał Archanioł. W 1937 r. uzyskał najwyższy w rycie szkockim dawnym i uznanym 33. stopień wtajemniczenia.

 

Chcąc zrozumieć harmonię wszechświata, zainteresował się teozofią. Była to doktryna, którą stworzyła XIX–wieczna rosyjska mistyczka Helena Bławatska. Stanowiła ona połączenie europejskich i buddyjskich tradycji filozoficznych System duchowego rozwoju miał wyjaśnić mechanizmy rządzące kosmosem, a nawet dawał możliwość osiągnięcia umiejętności parapsychologicznych. Od 1925 r. był wiernym Liberalnego Kościoła Katolickiego, a 14 listopada 1926 r. przyjął stan duchowny.

   

 

 

Decyzją prezesa Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 12 listopada 2019 r. na wniosek prezesa koła Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Nowym Targu, grób gen. Tokarzewskiego został wpisany do prowadzonej przez IPN ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski pod numerem ewidencyjnym 214.

 

Honory za życia i po śmierci
Generał był doceniany za zasługi na wiele sposobów. Za życia otrzymywał członkostwa honorowe, m. in. oddziału lwowskiego Związku Byłych Ochotników Armii Polskiej. W czerwcu 1938 r. poświęcono Dom Ludowy jego imienia w Budzyniu. Podczas obchodów 20–lecia Obrony Lwowa otrzymał tytuł członka honorowego Związku Obrońców Lwowa. Jego imieniem nazwano jedną z ulic we Lwowie. Otrzymał tytuł honorowego obywatela Drohobycza.

Przyznano mu kilkadziesiąt orderów. Między innymi, kilkakrotnie otrzymał Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Prezydent RP na Uchodźstwie August Zaleski przyznał mu pośmiertnie Order Orła Białego. W 1991 r. wyemitowano polską monetę kolekcjonerską z jego wizerunkiem. Jego imię noszą ulice, m.in. w Krakowie, Łodzi, Poznaniu i Warszawie.

Renata Golonka