Łukasz Modelski
15.04.2024 / 00:00Paryska Wystawa Światowa miała być wydarzeniem bez precedensu, olśnić świat wielkością Francji. W ślady gospodarzy poszły dziesiątki państw, jak również Polacy - wówczas pod zaborami.
Polska nie jest rosyjska ani w zakresie jej malarstwa, ani w żadnym innym, nie jest też niemiecka. Jest i pozostanie łacińska, ponieważ jest i pozostanie polska. Można rozproszyć lud, można zmienić kolory jego flagi, uniformy jego celników, zmienić granice polityczne, ale nie zmieni się jego moralności ani religii, dopóki lud ten chce zachować tożsamość.Będzie się zawsze mówiło po polsku w Warszawie, po francusku w Metzu, po włosku w Trieście, wbrew carom, Bismarckom i wszystkim traktatom świata. Czy to oznacza, że jest polska sztuka? Nie. Widzieliśmy, że naród ma sztukę tylko wtedy, kiedy jest wolny.
Artyści polscy rozproszeni po całej Europie, należą do rozmaitych szkół, a to, co ich charakteryzuje, to właśnie brak charakteru, ponieważ czerpią od wszystkich, nie pozostając w tyle, brakuje im jedynie spójności i jedności, by utworzyć odrębną szkołę
– pisał w roku 1900 Léon Greder, francuski krytyk sztuki w jednym ze sprawozdań z paryskiej Wystawy Światowej.
Olśnić świat elektrycznością
Międzynarodową Wystawę Powszechną (Exposition Universelle et Internationale de Paris) uroczyście otwarto 14 kwietnia 1900 roku, od dnia następnego można było ją zwiedzać. Miało być to (i było) jedno z najważniejszych wydarzeń kulturalnych ówczesnego świata. Podkreślało potęgę Francji, jej przywiązanie do idei republikańskich i hegemonię w dziedzinie kultury, sztuki, nauki i inżynierii. Francja przedstawiona na wystawie miała być światowym liderem epoki elektryczności.
Oczywiście, dążenia te nie miały wiele wspólnego z rzeczywistością. Francja właśnie ostatecznie przestała być liderem przyszłości. Wyprzedzały ją Stany Zjednoczone, Wielka Brytania a nawet Niemcy, zwycięzca wojny sprzed lat trzydziestu. Jednak propagandowy wydźwięk wystawy w Mieście Świateł był programowo niezwykle istotny, a organizacja trwającego siedem miesięcy pokazu francuskich wspaniałości, istotnie, zapierała dech.
120 hektarów terenu (plus 110 pod Paryżem), reprezentacja 58 krajów, ponad 120 kategorii tematycznych, tysiące lamp elektrycznych – ostatniego krzyku techniki i sygnały radiowe wysyłane w świat z wieży Eiffela dają wyobrażenie o rozmachu Wystawy. Do tego wielkie ekrany w plenerze, na których wyświetlano ruchome obrazy – niedawny wynalazek braci Lumière, elektryczna kolej wożąca odwiedzających po Wystawie, nawet ruchome, drewniane (również elektryczne) chodniki, pierwsza linia metra i ruchome schody.
W Palais de l’Electricité na Polu Marsowym zamontowano konstrukcje z jarzących się lamp i stali, wokół niej ustawiono podświetlone fontanny, przed wieżą Eiffela zbudowano gigantyczny model kosmosu (można było nań wejść), stworzono model transatlantyku (ruchomy i kołyszący), którym można było udać się w podróż 4D (podobnie jak stworzonym na potrzeby wystawy modelem kolei transsyberyjskiej), prezentowano przeróżne wynalazki z dziedziny optyki, fotografii, muzyki i medycyny. Co złośliwsi komentatorzy nazywali Wystawę „światową budą tandeciarską” ze względu na ogromne liczby bezużytecznych świecidełek. Było coś na rzeczy.
Zresztą, okazję do pokazania i przedstawienia się starali się wykorzystać wszyscy. Polacy z trzech zaborów zgłaszali się do różnych kategorii, by jako formalni reprezentanci państw zaborczych, móc wspominać o sprawie polskiej w głęboko wówczas rusofilskiej Francji. Pokazywała się (austro-węgierska oczywiście) kopalnia soli w Wieliczce, strażacy z trzech zaborów prezentowali swoje wynalazki podczas Międzynarodowego Kongresu Pożarniczego (nagrody dla sikawek z warszawskiej fabryki maszyn Adolfa Troetzera), wynalazcy dzielili się z publicznością pomysłami na nowoczesność.
Wystawa Światowa była okazją do „załatwienia” przeróżnych spraw. Swoją chciał załatwić także prezydent Emile Loubet. W ramach Wystawy, w rocznicę (choć nieokrągłą) proklamowania Republiki Francuskiej, 22 września, zorganizował w centrum miasta wydarzenia pamiętne i nieustępujące rozmachem reszcie wydarzeń. Zaprosił bowiem wszystkich merów, z każdej francuskiej miejscowości, na wielki bankiet, który miał wzmocnić więzi władz lokalnych z władzą centralną. Bankiet był spektakularny, choć efekty owego wzmacniania nie trwały długo – pięć lat później Paryż wysyłał wojsko przeciw mieszkańcom południa Francji.
Spośród 36172 włodarzy miast i miasteczek, w stolicy stawiło się 22 695. W Ogrodzie Tuilleries ustawiono namioty o powierzchni 35 000m2, w nich 700 dziesięciometrowych stołów. Wykorzystano: 7 km obrusów, 125 000 talerzy, 55 000 widelców, 60 000 noży, 126 000 szklanek a obsługa (wraz z kuchnią i salą) liczyła 3000 osób. Zjedzono: dwie tony łosisia, 1430 bażantów, 2500 pulard, 1200 litrów majonezu, 10 ton brzoskwiń i tonę rodzynek. Wypito 39 000 butelek wina.
Za te gargantuiczne ilości jedzenia i napojów oraz za logistykę przedsięwzięcia odpowiadało najsłynniejsze francuskie przedsiębiorstwo cateringowe, Polet et Chabot – prawdziwa instytucja, narodowa, choć prywatna. Powstała w roku 1820 spółka cukiernika i kucharza, niemal od początku zajmowała się obsługą koronowanych głów, najważniejszych państwowych wydarzeń gastronomicznych i organizacją przyjęć w miejscach do niech nieprzystosowanych. Istniejące do dziś przedsiębiorstwo specjalizuje się w tym samym – wielkich wydarzeniach gastronomicznych odbywających się w najbardziej zaskakujących lokalizacjach. Dyrektorem kreatywnym Potel et Chabot jest dziś Michel Clavé, autor bardzo prostego, ale dość słynnego, przepisu na sałatkę z pomidorków cherry.
Sałatka z pomidorków
Składniki:
200 g dojrzałych pomidorków koktajlowych
Ocet jabłkowy (3 łyżki)
Oliwa z oliwek (3 łyżki)
Garść czarnych oliwek
Tarty parmezan
Pieprz
Gruba sól
Sposób przygotowania:
Przygotować wrzątek
Pomidorki umyć, pozbawić szypułek i lekko naciąć ich skórkę
W misce lub garnku zalać pomidorki wrzątkiem
Po kilkunastu sekundach wyjąć je łyżką cedzakową i starannie pozbawić skórki
Delikatnie przełożyć do miski
Skropić oliwą i octem, obsypać czarnym pieprzem i delikatnie wymieszać
Włożyć na cztery godziny do lodówki
Po wyjęciu z lodówki, przełożyć do miseczki (odrobina niewchłoniętej marynaty nie szkodzi),
posypać grubą solą lub solą w płatkach, nie żałować tartego parmezanu.
Podawać jako przystawkę lub dodatek do zimnych dań.
