W rzeczywistości nazywał się Jan Kozielewski, pseudonimu Jan Karski po raz pierwszy użył w czasie II wojny światowej. Urodził się 24 czerwca 1914 r. w Łodzi. Studiował prawo i dyplomację na Uniwersytecie Lwowskim i ukończył Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii. Jako dyplomata rozpoczął pracę na początku 1939 r. w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.
W sowieckiej niewoli
We wrześniu 1939 r. Karski znalazł się w sowieckiej niewoli, ale uciekł z transportu na wschód. Wrócił do Warszawy i zaangażował się w działalność konspiracyjną. Jako kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego i rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie przewoził dokumenty i rozkazy pomiędzy Warszawą, Francją i Wielką Brytanią. Aresztowany przez Niemców podczas trzeciej misji w 1940 r. został uwolniony przez żołnierzy Armii Krajowej. Zadaniem Karskiego był kontakt między władzami polskiego państwa podziemnego, jednak dwukrotnie wchodził do warszawskiego getta i był także w obozie przejściowym w Izbicy, z którego wywożono Żydów do obozów zagłady.
Kurier zagłady
Karski informacje o eksterminacji Żydów na terenie Polski przekazywał władzom polskim w Londynie, ale także aliantom. Apelował o podjęcia działań i pomoc Żydom. W 1942 r. spotkał się z Anthonym Edenem, brytyjskim ministrem spraw zagranicznych, a w lipcu 1943 r. z Franklinem Rooseveltem, Prezydentem Stanów Zjednoczonych. W 1944 r. ukazała się książka „Story of a Secret State”, w której opisywał polskie państwo podziemne i zabiegał o pomoc dla Polski. W kraju po raz pierwszy opublikowano ją w 1999 r. pod tytułem „Tajne państwo”.
Po zakończeniu II wojny światowej Karski obronił doktorat na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie i przez cztery dekady wykładał stosunki międzynarodowe w School of Foreign Service. W 1957 r. pełnił rolę doradcy Departamentu Stanu oraz Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych w sprawie wydarzeń w Europie Wschodniej.
Wielkie mocarstwa wobec Polski
W 1965 r. poślubił Polę Nireńską, polską tancerką i choreografką żydowskiego pochodzenia. W 1970 r. opublikował książkę „The Great Powers and Poland, 1919-1945: From Versailles to Yalta” („Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty”). O własnych przeżyciach z czasów II wojny światowej opowiedział po 35 latach reżyserowi Claudowi Lanzmannowi, który realizował film „Shoah”.
W 1982 r. Instytut Yad Vashem przyznał Janowi Karskiemu tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Został również odznaczony Orderem Orła Białego (1995), a w czasie wojny Orderem Virtuti Militari (1941 i 1943).
Zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie. W 2012 r. prezydent USA Barack Obama odznaczył go pośmiertnie Prezydenckim Medalem Wolności, czyli najwyższym amerykańskim odznaczeniem cywilnym.
mb
© PowiemPolsce.pl
13.07.2024 / 00:00
