Wiosna to czas toków, a każdy gatunek ptaka ma swoje własne metody na zdobycie partnera. Najczęstszą strategią wśród polskich ptaków jest śpiew. "Większość wróblowych, czyli np. sikory, zięby czy kosy, właśnie w ten sposób przyciąga samice. Śpiew to pokaz siły i zdrowia samca, ale także sygnał dla rywali i sąsiadów: +To moje terytorium, trzymaj się z daleka+" - powiedział specjalista z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie.

U większości gatunków liczy się to, jak głośny będzie śpiew godowy, jak często samiec śpiewa i jak skomplikowaną ma piosenkę. "Im donośniejszy, w tym lepszej kondycji jest potencjalny partner i samica wie, że warto się z nim związać" - wyjaśnił ornitolog.

Inną strategią godową, choć nierzadko powiązaną ze śpiewem, jest taniec. W Polsce najbardziej widowiskowe są pod tym względem cietrzewie i głuszce. Najczęściej o poranku samce cietrzewia gromadzą się na tokowisku, które ma formę areny, i przyjmują charakterystyczną postawę: stroszą pióra, rozkładają ogon i opuszczają skrzydła, unosząc jednocześnie tzw. róże, czyli nabrzmiałe, czerwone fragmenty skóry nad oczami.

W trakcie tańca wykonują drobne, skokowe ruchy i wydają dwa charakterystyczne dźwięki: ciche bulgotanie oraz głośniejsze syczenie, któremu może towarzyszyć atak na konkurenta.

"Jeszcze 30 lat temu takie tokowiska mogły gromadzić wiele samców. Jednak liczebność cietrzewia w Polsce drastycznie zmalała w ostatnich dekadach i dziś na arenie zbiera się zaledwie kilka ptaków, a w niektórych miejscach tokuje pojedynczy samiec" - podkreślił prof. Neubauer.

Głuszce, największe kuraki Europy, odbywają swoje gody w sposób bardziej indywidualny. Samiec krąży po wybranym przez siebie terytorium, prezentując rozłożony ogon i wysoko uniesioną głowę, jednocześnie wydając charakterystyczne dźwięki: klapanie, trelowanie, tłuczenie i szlifowanie.

Niestety również głuszce są w naszym kraju coraz rzadsze. "Dlatego niewielu jest szczęśliwców, którym udało się zaobserwować ich gody" - zaznaczył naukowiec.

Niektóre ptaki część swoich toków odbywają w powietrzu. Na przykład orliki krzykliwe i myszołowy prezentują siłę poprzez widowiskowe akrobacje w locie. Krążąc nad ziemią, wykonują nagłe zwroty i spektakularne pikowania, co ma nie tylko zaimponować samicy, ale też odstraszyć rywali.

Zupełnie odmienną strategię konkurowania o partnerkę wykształciły modraszki, muchołówki i inne ptaki gniazdujące w dziuplach. W ich przypadku oprócz wyglądu zewnętrznego czy śpiewu, liczy się umiejętność zajęcia dobrego miejsca lęgowego.

"Rozkładając skrzydła po wylądowaniu na otworze dziupli, samiec pokazuje, jakie potencjalne miejsca lęgowe znajdują się na jego terytorium. Samica je ocenia i jeśli uzna, że są odpowiednie, może to oznaczać początek wspólnego sezonu lęgowego" - wyjaśnił ekspert.

Na szczególną uwagę zasługują również gody bekasów i dzięciołów. Te pierwsze wydają charakterystyczne "beczenie", powstające poprzez przepływ powietrza między piórami ogona. Dzięcioły zaś głośno uderzają dziobami w suche konary wysokich drzew ("bębnią"), co samica może usłyszeć z odległości nawet kilometra.

"Strategii godowych jest bardzo dużo. Ich obserwowanie to fascynujące doświadczenie dla każdego miłośnika przyrody" - podsumował prof. Neubauer.

Katarzyna Czechowicz (PAP)

kap/ agt/