Uznany za jeden z symboli romantyzmu, był nie tylko teoretykiem epoki, krytykiem, publicystą i zdolnym pianistą, ale również rewolucjonistą. To on 29 listopada 1830 r. ogłosił na Rynku Starego Miasta w Warszawie wybuch Powstania Listopadowego. Na emigracji we Francji nie ustawał w walce o wolną Polskę. Po 180 latach, 27 listopada 2021 r. szczątki Maurycego Mochnackiego sprowadzono do Polski.
Ten żołnierz, intelektualista, literat, pianista i przyjaciel Fryderyka Chopina przyszedł na świat 13 września 1803 r. w Bojańcu w Galicji. Rodzinny dom go ukształtował i wszystkie późniejsze decyzje miały na celu jedno: walkę o wolność Polski.
Kilka dni przed otrzymaniem dyplomu ukończenia prawa na Uniwersytecie Warszawskim Mochnacki został aresztowany, skazany na roboty publiczne i z rozkazu Księcia Konstantego relegowany z uczelni. Niedługopóźniej, w 1823 r. za przynależność do konspiracyjnego Związku Wolnych Braci Polaków ponownie trafił do więzienia, gdzie pod naciskiem władzcarskich napisał tekst oskarżający szkolnictwo w Królestwie Kongresowym, za co wyszedł na wolność po ośmiu miesiącach z nakazem pracy jako rosyjski cenzor. Sabotując tę pracę,został dyscyplinarnie zwolniony. Wówczas zajął się pracą publicystyczną (m.in. „ Izyda Polska”, „Kurier Polski”, redagował „Głos obywatela z ziemi zabranej”), a w 1827 założył„GazetęPolską”.
Należał do niemal wszystkich tajnych związków młodzież ywystępującej przeciw carowi. W 1829 r. wstąpił do Sprzysiężenia Piotra Wysockiego. W trakcie Powstania Listopadowego założyłgazetę „Nowa Polska”, głosił hasła odbudowy niezależności Polski w „Dzienniku Krajowym” i jednocześnie, należąc do radykalnego obozu przeciwstawiającego się Józefowi Chłopickiemu, brał czynny udział w walkach m.in. pod Olszynką Grochowską, Ostrołęką, Wawrem czy Okuniewem. Za męstwo odznaczony został Krzyżem Virtuti Militarii. Za udział i rolę, jaką odegrał w powstaniu został skazany na śmierć, dlatego wyemigrował do Francji, dołączył do tzw. Wielkiej Emigracji.
Stał się czołowym autorem „Pamiętnika Emigracji Polskiej”, w którym ukazała się jego rozprawa „O duchu i źródłach poezji w Polszcze". Na emigracji Mochnacki rozpoczął też pisanie „Powstania narodu polskiego”, gdzie analizował przyczyny upadku niepodległościowego zrywu. Odszedł w wieku 31 lat po przegranej walce z chorobą płuc, 20 grudnia 1834 r. w Auxerre, w środkowej Francji.
W maju 2021 r. oficjalna polska delegacja z udziałem konsula RP oraz antropologa i lekarza specjalizującegosię w genetyce kryminalnej odwiedziła cmentarz Saint-Amatre w Auxerre i pobrała próbki z kości Kronikarza Powstania Listopadowego. Trwające kilka miesięcy badania potwierdziły, że w trumnie spoczywają szczątki Mochnackiego. Zostaną one sprowadzone do Polski już 27 listopada, tuż przed 191. rocznicą powstańczego zrywu, którego stał się głosem i twarzą.