W podziemiach Katedry Polowej Wojska Polskiego złożono  w szesnastu urnach 15 czaszek i materiał kostny Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Dwanaście czaszek zostało wydobytych w 1991 roku podczas prac ekshumacyjnych w Charkowie, a następnie przesłane do Polski w celu przeprowadzenia badań. Trzy czaszki oraz materiał kostny znajdowały się w Muzeum Katyńskim. Całość materiału została zabezpieczona przez prokuratorów Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie do prowadzonego śledztwa. Pogrzeb doczesnych szczątków Ofiar jest możliwy w związku z zakończeniem ich badań.  Organizatorem ceremonii był IPN.

Brak pamięci to tragedia i dla człowieka, i dla narodu

– Pragniemy oddać najwyższą cześć tym, którzy oddali swoje życie w imię wolności i suwerenności naszej Ojczyzny, 16 Ofiarom Zbrodni Katyńskiej. Przeżyjmy tę uroczystość w duchu wdzięczności za ich ofiarę, która oby przynosiła jak najlepsze owoce dla teraźniejszości i przyszłości naszej Ojczyzny – przedstawił intencję mszy św. bp Wiesław Lechowicz.

  

Biskup polowy w homilii odwołał się do słów Maurycego Mochnackiego, przypominając, że utrata pamięci prowadzi do zagubienia i zniewolenia – zarówno jednostki, jak i całego narodu.

– Brak pamięci to tragedia i dla człowieka, i dla narodu. (…)Dlatego pamiętamy o 17 września 1939 r. i o zagładzie elit naszego narodu wiosną 1940 r. – powiedział.

Bp Wiesław Lechowicz nakreślił tło historyczne i okoliczności podjęcia przez sowieckie Politbiuro decyzji z 5 marca 1940 r. o likwidacji polskich oficerów, urzędników i przedstawicieli elit:

– Rozkaz „ucięcia polskiej głowy” dotyczył jeńców z Kozielska, Ostaszkowa i Starobielska. W sumie zginęło z rąk sowieckich 25 700 obywateli polskich

– uściślił, wyrażając satysfakcję, że część ich szczątków wraca po latach badań na ojczystą ziemię i znajduje należne miejsce w podziemiach katedry.

Wspomniał przy tym, że znajdująca się w katedrze Kaplica  Katyńska jest miejscem modlitwy i pamięci, gdzie przechowywane są relikwie, m.in. czaszka zamordowanego w Katyniu mjr. Ludwika Szymańskiego, guziki z polskich mundurów, a także wizerunek Matki Bożej Ostrobramskiej, wykonany na desce sosnowej z obozowej pryczy przez por. Henryka Gorzechowskiego, więźnia z Kozielska zamordowanego w Lesie Katyńskim.

– Za chwilę nieopodal tego miejsca, w podziemiach katedry polowej złożymy kolejne szczątki naszych bohaterskich rodaków. Nie znamy ich z imienia i nazwiska; tym bardziej ta uroczystość jest przejmująca, bo rodzi nadzieję zwłaszcza u rodzin katyńskich, które jeszcze nie otrzymały dowodów rozpoznania bliskich, że właśnie dzisiaj odbywa się ich spóźniony o 85 lat pogrzeb – powiedział.

  

 

Przeszłości, służy przyszłości

Ordynariusz wojskowy wyraził wdzięczność wszystkim, którzy dbają o zachowanie pamięci o Katyniu, przypominając, że pamięć „mimo iż odnosi się do przeszłości, służy przyszłości”. Wskazał, że jej fundamentem jest prawda, „bo tylko ona wyzwala”. Odwołał się do kłamstwa katyńskiego, które miało być fundamentem powojennego państwa i które dowodzi, że kłamstwo zawsze prowadzi do kryzysu i rozpadu.

– Mówiąc o prawdzie w pierwszym rzędzie myślimy o treściach, które słyszymy, które wypowiadamy, które do nas docierają. Ale prawda ma też wymiar relacyjny, to znaczy odnosi się do naszych wzajemnych relacji i oznacza autentyczność, wiarygodność, szczerość, jednoznaczność, uczciwość – czyli to wszystko, co sprzeciwia się hipokryzji, udawaniu, dwulicowości. Prawda zatem stoi na straży naszego zdrowia społecznego, na straży wspólnoty – zaznaczył.

Następnie biskup Lechowicz przypomniał, że historia kłamstwa katyńskiego to jeden z przykładów potwierdzających, że prawda czasami musi stoczyć gigantyczną walkę z kłamstwem. – Dlatego wciąż aktualne jest wezwanie Jezusa, które usłyszeliśmy dzisiaj: „czuwajcie” – podkreślił.

 

„Pamięć, prawda, Polska”

Ordynariusz przywołał też słowa homilii wygłoszonej przez św. Jana Pawła II na Westerplatte. Przypominając słowa Ewangelii i Karola z Wadowic wskazał, że każdy człowiek ma swoje zadania i wartości, których musi strzec i bronić.

– Ci, którym dzisiaj przywracamy należną godność, przeprowadzając ich z dołów śmierci do katedry, przekazują nam testament: są obowiązki, od których nie można się uchylić; są miejsca, z których nie można zdezerterować; są wartości, które trzeba obronić i przekazać – dowodził

Na zakończenie homilii bp Lechowicz wskazał trzy kluczowe słowa: „Pamięć, prawda, Polska”. – Jeśli te trzy słowa będą blisko siebie, zwiększy się szansa, że dołączy do nich jeszcze jedno – pokój – mówił, modląc się o wieczny pokój dla Ofiar Katynia i o pokój dla współczesnego świata.

  

Godna reprezentacja

Eucharystię koncelebrowali m.in. ks. Jarosław Wąsowicz, kapelan Prezydenta RP, ks. płk SG rez. Zbigniew Kępa, postulator procesu beatyfikacyjnego Kapelanów Katyńskich i ks. płk Karol Skopiński, proboszcz katedry polowej.

We Mszy św. uczestniczył Prezydent RP Karol Nawrocki, podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Stanisław Wziątek, prezes Trybunału Konstytucyjnego Bogdan Święczkowski, zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Karol Polejowski, Krzysztof Szwagrzyk i Mateusz Szpytma, komendant główny Straży Granicznej gen. dyw. SG Robert Bagan, generałowie WP i przedstawiciele służb mundurowych.

Obecni byli pracownicy Instytutu Pamięci Narodowej, środowiska katyńskie, przedstawiciele Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Warszawie i Poznaniu, kombatanci i młodzież.

 

Prezydent Karol Nawrocki:

„wybrali honor, wybrali wierność Rzeczpospolitej, wybrali wierność swoim wartościom”

Prezydent Karol Nawrocki przywołując Ofiary Zbrodni Katyńskiej, odniósł się do Kazania na Górze i wypowiedzianego przez Jezusa błogosławieństwa: „Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie” (Mt 5,10). Podkreślił, że Ofiary wobec prześladowań NKWD „wybrali honor, wybrali wierność Rzeczpospolitej, wybrali wierność swoim wartościom”. – I gdy klękali nad dołami śmierci, pewnie po ludzku czuli strach, ale czuli też, że dokonali wyboru w obliczu sowieckiego okrucieństwa i chęci zniszczenia Rzeczpospolitej. O tym jest opowieść o tragedii narodu polskiego w wyniku ludobójstwa katyńskiego dokonanego przez sowietów – przekonywał.

– Ludobójstwo katyńskie było chęcią zabrania nam narodowej duszy, naszych elit, oficerów, oficerów rezerwy, policjantów, żołnierzy, funkcjonariuszy służby więziennej i korpusu ochrony pogranicza. Było próbą wymazania Rzeczypospolitej na zawsze z mapy Europy i świata – mówił podczas uroczystości Karol Nawrocki. – Ale dzięki takim uroczystościom, jak dzisiejsza oraz wiedzy, której dostarcza nam Instytut Pamięci Narodowej, dzięki Rodzinom Katyńskim, wielu odpowiedzialnym nauczycielom i odważnym uczniom – prawda o Katyniu przetrwała.

Prezydent RP zwrócił uwagę, że choć od sowieckiej agresji na Polskę oraz sowieckich zbrodni na Polakach minęło wiele lat, „świat do niedawna powtarzał i wciąż powtarza te same błędy, ulegając ideologii komunistycznej i sowieckiej dezinformacji, mając nadzieję, że uda się sowiecką bądź postsowiecką bestię oswoić”.

– Nie udało się to przez kolejne dekady. Tyle pokoleń myli się w odniesieniu do istoty sowieckiej i komunistycznej ideologii – przypomniał.

– Nie możemy sobie na to pozwolić – zaznaczył Karol Nawrocki. – Dzisiejsze wydarzenie, pomimo jego tragicznej wymowy, stawia przed nami także konkretne zadania: nie możemy dać się oszukiwać sowieckiej ideologii i dezinformacji. Nie możemy uwierzyć, że cokolwiek innego niż siła: siła polskich sił zbrojnych, polskiego żołnierza, naszych sojuszy, nas – jako narodowej wspólnoty – może powtrzymać takie wydarzenia, jak te, które wydarzyły się w czasach II wojny.

 

Karol Nawrocki podziękował za troskę o prawdę o Katyniu Instytutowi Pamięci Narodowej, historykom, nauczycielom, a nade wszystko rodzinom katyńskim. Wspomniał także, że będąc prezesem IPN kilkakrotnie brał udział w podobnych ceremoniach, „w których z jednej strony jest smutek, żal, głęboka refleksja o tym, co się wydarzyło, o ofiarach, o bohaterach, a z drugiej strony jest radość, że udało się ich odnaleźć, że państwo polskie po nich wróciło – żeby ich pochować, żeby się za nich pomodlić”. – To są zawsze wyjątkowe sytuacje, wyjątkowe pogrzeby, w czasie których żal łączy się z radością – zaznaczył.

Prezydent przy okazji wspomnienia Zbrodni Katyńskiej wezwał także do refleksji nad kwestią patriotyzmu oraz polskości. – Chciałbym także, abyśmy wszyscy spojrzeli na dzisiejszy pogrzeb przez pryzmat tego, kim my dzisiaj jesteśmy, kim jest naród polski. Kim są wolni, niepodlegli, suwerenni obywatele państwa polskiego? – zapytał.

Przywołał wojnę polsko-bolszewicką i Bitwę Warszawską w 1920 r., II wojnę światową i Zbrodnię Katyńską, a także czas władzy komunistycznej w powojennej Polsce, które nie zdołały doprowadzić do upadku świadomości narodowej.

– Pamiętamy i nigdy nie oddamy naszej wolności i niepodległości, ale musimy też zrobić wszystko, żeby Katyń nigdy się nie powtórzył. Precz z komuną, niech żyje wolna i niepodległa Polska – zakończył.

 

Pochówek w podziemiach katedry polowej

Trumny ze szczątkami ofiar zostały przeniesione przez żołnierzy oraz funkcjonariuszy Straży Granicznej, Służby Więziennej i Policji do krypty katedry polowej. Wieniec od narodu złożył prezydent Karol Nawrocki.

W podziemiach katedry polowej Wojska Polskiego zostało złożonych w szesnastu urnach 15 czaszek i materiał kostny Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

Dwanaście czaszek zostało wydobytych w 1991 r. podczas prac ekshumacyjnych w Charkowie, a następnie przesłane do Polski w celu przeprowadzenia badań.

Trzy czaszki oraz materiał kostny znajdowały się w Muzeum Katyńskim. Całość materiału została zabezpieczona przez prokuratorów Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie do prowadzonego śledztwa. Pogrzeb doczesnych szczątków Ofiar był możliwy w związku z zakończeniem ich badań.

  

Informacja o śledztwie w sprawie Zbrodni Katyńskiej

Śledztwo w sprawie określanej symbolicznym mianem Zbrodni Katyńskiej, tj. w sprawie stanowiących zbrodnię wojenną i zbrodnię przeciwko ludzkości, zabójstw nie mniej niż 21 768 obywateli polskich dokonanych w okresie od dnia 5 marca do bliżej nieustalonego dnia i miesiąca 1940 r. na terytorium ZSRR przez funkcjonariuszy tego państwa, działających w wykonaniu podjętej w Moskwie w dniu 5 marca 1940 r. uchwały Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików), tj. o przest. z art. 118 § 1 k.k. w zb. z art. 123 § 1 pkt. 3 i 4 k.k. i inne, jest prowadzone przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie od 30 listopada 2004 r. Zostało wszczęte na skutek formalnych zawiadomień o przestępstwie złożonych przez stowarzyszenia skupiające krewnych ofiar mordu katyńskiego.

Notoryjna wiedza o śmierci Stalina i innych wysokich funkcjonariuszy partyjnych i państwowych ZSRR, odpowiedzialnych za dokonanie mordu, nie stanowiła przeszkody dla wszczęcia śledztwa katyńskiego, bowiem szczególne przepisy ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej w art. 45 ust. 4 nakazują wszczęcie i prowadzenie postępowania karnego nawet w sytuacji, gdy wiadomo jest, że nie żyją już sprawcy zbrodni. To uregulowanie ustawodawca wprowadził mając na względzie m.in. powinność zadośćuczynienia wszystkim pokrzywdzonym przez totalitaryzm.

Celem śledztwa jest wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym między innymi imienne ustalenie wszystkich obywateli polskich – ofiar Zbrodni Katyńskiej, ustalenie nieznanych dotąd miejsc ich kaźni i pochówku, sporządzenie pełnej listy osób, którym w niniejszym postępowaniu przysługują prawa pokrzywdzonych, ustalenie wszystkich osób biorących udział zarówno w podjęciu, jak i w wykonaniu decyzji z 5 marca 1940 r., określenie zakresu odpowiedzialności każdej z nich i – o ile to będzie możliwe – pociągnięcie do odpowiedzialności żyjących sprawców.

Czynności dowodowe koncentrują się na przesłuchiwaniu świadków oraz poszukiwaniu materiałów archiwalnych odnoszących się do Zbrodni Katyńskiej. Do chwili obecnej przeprowadzono przesłuchanie  ponad 4400 świadków. Większość z nich stanowią członkowie rodzin zamordowanych. Czynności przesłuchania świadków są prowadzone nie tylko na terenie Polski, ale również poza jej granicami.

W toku śledztwa w sprawie Zbrodni Katyńskiej poszukiwane są w kraju i poza jego granicami dowody mogące mieć istotne znaczenie dla przedmiotu postępowania. W tym celu prowadzone są rozliczne kwerendy mające doprowadzić do odnalezienia archiwalnych dokumentów, fotografii i dokumentalnych materiałów filmowych dotyczących Zbrodni Katyńskiej. Osiągnięciem śledztwa jest zebranie w jednym postępowaniu obszernego materiału dowodowego pochodzącego z wielu źródeł.

Z uwagi na istotne znaczenie dla niniejszego śledztwa materiału dowodowego zgromadzonego w śledztwie o sygn. 159 Naczelnej Prokuratury Wojskowej Federacji Rosyjskiej w sprawie Zbrodni Katyńskiej prokuratorzy zespołu śledczego występowali trzykrotnie (w 2005, 2009 i 2013 r.) do Prokuratury Generalnej FR z wnioskiem o udzielenie pomocy prawnej poprzez udostępnienie całości akt śledztwa rosyjskiego o sygn. 159 oraz postanowienia o umorzeniu tegoż śledztwa. Do chwili obecnej strona rosyjska przekazała w kilku transzach uwierzytelnione kopie łącznie 148 tomów akt śledztwa o sygn. 159, liczące ponad 45 tysięcy kart. Nie przekazano kopii pozostałych 35 tomów akt ww. śledztwa  oraz postanowienia z 21 września 2004 r. o umorzeniu rosyjskiego śledztwa stwierdzając, że wniosek IPN nie może zostać wykonany „ze względu na jego niezgodność z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej”.

Nie udało się także uzyskać z prokuratury Republiki Białorusi kopii materiałów ze śledztwa prowadzonego w sprawie masowych grobów w Kuropatach koło Mińska. Republika Białorusi odmówiła też realizacji wniosku IPN dot. tzw. białoruskiej listy katyńskiej. Natomiast w wyniku realizacji wniosków Oddziałowej Komisji w Warszawie o udzielenie międzynarodowej pomocy prawnej uzyskano szereg materiałów z RFN, Ukrainy i USA.

W toku śledztwa prowadzone są przez biegłych genetyków prace związane z identyfikacją zabezpieczonych na terytorium Polski szczątków ofiar Zbrodni Katyńskiej. Co do znacznej części z nich udało się już uzyskać pełne profile genetyczne, co pozwala na prowadzenie dalszych genetycznych badań porównawczych.

Najważniejszym wyzwaniem stojącym przed prokuratorami zespołu śledczego jest jak najpełniejsze zrealizowanie, przy istniejących ograniczeniach w dostępie do nowych materiałów źródłowych, celów śledztwa. Z uwagi na znaczny upływ czasu od popełnienia Zbrodni i obowiązującą w ustawodawstwie Federacji Rosyjskiej zasadę niewydawania swoich obywateli należy stwierdzić, że polskie śledztwo katyńskie ma obecnie charakter historyczny i finalnie nie doprowadzi do prawnego osądzenia sprawców zbrodni. Nie umniejsza to jednak rangi tego postępowania, bowiem odtworzenie okoliczności Zbrodni i ustalenie jej sprawców jest naszą powinnością wobec ofiar.

Przemawia za tym również polska racja stanu, gdyż Zbrodnia Katyńska nie została formalnie osądzona na forum międzynarodowym. W tej sytuacji ustalenie stanu faktycznego i dokonanie oceny prawno-karnej Zbrodni Katyńskiej i jej sprawców staje się obowiązkiem Państwa Polskiego. Sformułowanie i szczegółowe uzasadnienie w kategoriach historycznych i prawnych ocen tej Zbrodni znajdzie swój wyraz w decyzji merytorycznej kończącej polskie śledztwo.

Źródło: Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie

 

 

Czaszka mjr. Ludwika Szymańskiego w Kaplicy Katyńskiej

Pochowane podczas uroczystości czaszki nie są jedynymi, jakie znajdują się w katedrze polowej. W 2008 r. umieszczono w niszy ołtarza Kaplicy Katyńskiej czaszkę mjr. Ludwika Szymańskiego.  Czaszka ta w 1943 r. została za sprawą członka Międzynarodowej Komisji Lekarskiej, dr Helge Tramsena, przebywającego na ekshumacji w Katyniu, przewieziona do Instytutu Medycyny Sądowej w Kopenhadze, skąd po latach trafiła do Polski i za zgodą oraz w obecności rodziny mjr. Szymańskiego, umieszczona została jako relikwia w katedrze polowej Wojska Polskiego przy ulicy Długiej w Warszawie.