Urodził się 22 lipca 1878 lub 1879 r. w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej jako Henryk Goldszmit. Uczył się w Rządowym Gimnazjum Męskim na Pradze, w 1898 r. zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu.
Lekarz
W 1905 r. otrzymał dyplom lekarza i wyjechał na front podczas wojny rosyjsko-japońskiej. Po powrocie w 1906 r. kontynuował pracę jako pediatra w Szpitalu dla Dzieci im. Bersohnów i Baumanów oraz prowadził prywatną praktykę. Znany był z tego, że od ubogich pacjentów nie pobierał wynagrodzenia. Dokształcał się m.in. w Berlinie (1907-1908), Paryżu i Londynie (1910).
Pedagog
Interesował się także pedagogiką, m.in. podczas pobytu w Szwajcarii w 1899 r. poznawał teorie Johanna Heinricha Pestalozziego, twórcy pierwszej teorii nauczania początkowego. Znał system swobodnego rozwoju dzieci Marii Montessori. Małych podopiecznych traktował z szacunkiem i dążył do tego, by dzieci same wyciągały wnioski z różnych sytuacji i w ten sposób przygotowywały się do dorosłego życia.
Wychowawca
W 1908 r. zaangażował się w działalność Towarzystwa „Pomoc dla sierot”, które zajmowało się dziećmi pochodzenia żydowskiego. W 1912 r. wraz ze Stefanią Wilczyńską otworzyli „Dom sierot” przy ul. Krochmalnej 92 (obecnie ul. Jaktorowska 6) w Warszawie. W placówce zarówno dzieci, jak i dorośli mieli prawa i obowiązki, zbierał się sejm dziecięcy, by dyskutować o ważnych dla wszystkich sprawach, wydawana była gazetka. Współpracował także z Maryną Falską, dyrektorką sierocińca „Nasz Dom” na Bielanach.
Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej jako lekarz, a w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919-1920) pełnił służbę lekarza w Wojsku Polskim.
Pisarz
Równocześnie Janusz Korczak (pseudonim literacki od 1898 r.) publikował w prasie i pisał książki dla dzieci, m.in. „Król Maciuś Pierwszy” czy „Kajtuś czarodziej”, a także dla dorosłych – „Jak kochać dziecko”, „Prawo dziecka do szacunku”, „Kiedy znów będę mały” czy „Pedagogika żartobliwa”. Jako „Stary Doktor” prowadził w Polskim Radiu audycje zwane „gadaninkami radiowymi” (1935, 1938), których tematem były dziecięce sprawy. Korczak utworzył także tygodnik dla dzieci, który był dodatkiem do żydowskiego dziennika „Nasz Przegląd”. W „Małym Przeglądzie” (1926-1930) publikowane były listy i teksty nadsyłane przez dzieci i młodzież. Od 1930 r. redakcją kierował Igor Newerly. Ostatni numer pisma ukazał się 1 września 1939 r.
Getto
Po wybuchu II wojny światowej „Dom sierot” przenosił się dwukrotnie w obręb granic getta. Korczak pomagał wówczas innym placówkom niosącym pomoc dzieciom, a od maja do początku sierpnia 1942 r. pisał pamiętnik. Ostatni wpis powstał 4 sierpnia 1942 r.
Dzień później dzieci i ich opiekunowie zostali wyprowadzeni na Umschlagplatz i wywiezieni do niemieckiego obozu zagłady w Treblince. Zachowało się kilka (różniących się) relacji osób, które miały widzieć ostatni marsz przez Warszawę, który został także przedstawiony w znanym filmie „Korczak” (1990) w reż. Andrzeja Wajdy. Warto tutaj wspomnieć o miej eksponowanym w literaturze, a jednym z wieloletnich i wiernych współpracowników Korczaka skarbniku i księgowym Henryku Asterblum, który z racji zaawansowanego wieku odbył ostatnią drogę na Umschlagplatz rykszą. Stary Henryk tak jak i Stary Doktor mógł uniknąć śmierci w Niemieckim Nazistowskim Obozie Treblinka, ale był z dziećmi aż do końca.
Śmierć
Janusz Korczak zginął prawdopodobnie 7 sierpnia 1942 r. w Treblince. Obecnie w dawnym „Domu sierot” działa Korczakianum, oddział Muzeum Warszawy, które gromadzi, bada, udostępnia i popularyzuje jego spuściznę literacką.
mb/jp.
© PowiemPolsce.pl
22.07.2024 / 00:00
