Rodzina przyszłego generała pochodziła z Dolnego Śląska, jednak migrowała i Józef urodził się 14 marca 1794 r. w Tarnowie, gdy jego ojciec pracował w mieście jako adwokat. Naukę rozpoczął w sławnym Kolegium Nowodworskim w Krakowie, a karierę wojskową w 1809 r. w Korpusie Kadetów artylerii i inżynierii. Rok później przeniósł się do warszawskiej Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii, gdzie uzyskał gruntowne wykształcenie i nauczył się francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego.

 

Do powstania listopadowego

Brał udział w kampanii francusko-rosyjskiej (1812–1813) i za zasługi w obronie Gdańska otrzymał Krzyż Kawalerski Legii Honorowej. Po klęsce wojsk Napoleona służył w wojsku Królestwa Polskiego. Pracował jako inżynier wojskowy w Arsenale Królewskim w Warszawie nad bronią rakietową (tzw. racami kongrewskimi). Po 1826 r. zajmował się działalnością gospodarczą, rozwijał zainteresowania związane z techniką i przemysłem. Wybuch powstania listopadowego przywrócił go do czynnej służby wojskowej. W marcu 1831 r. przyjechał do Warszawy, później brał udział w bitwie pod Iganiami, jako dowódca wyróżnił się w bitwie pod Ostrołęką (26 maja 1831). Podczas obrony Warszawy był dowódcą artylerii, awansował do stopnia generała brygady i został odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Po upadku powstania udał się na emigrację.

 

Wielka Emigracja

W 1832 r. w Paryżu związał się ze środowiskiem Hôtel Lambert i kręgiem zwolenników księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, był członkiem tajnego Związku Jedności Narodowej. Jeździł po Europie pomagając emigrującym powstańcom, próbował stworzyć armię polską w Belgii, Egipcie i Portugalii. W Paryżu współtworzył Towarzystwo Historyczno-Literackie (1832), a trzy lata później Towarzystwo Politechniczne Polskie. Jednocześnie kształcił się (m.in. w paryskiej Szkole Dróg i Mostów) i publikował: „Zarys historii Polski” (1836), „Zarys historii Francji” (1845), „O powstaniu narodowym w Polsce” (1846–1848).

 

Ostatnie lata

W latach 1848-1849 brał udział w Wiośnie Ludów, najpierw w Wiedniu, później w powstaniu węgierskim, gdzie zdobył sławę i tytuł naczelnego wodza armii węgierskiej, i gdzie powstały dwa polskie legiony. W 1849 r. po upadku powstania przekroczył granicę turecką i dokonał konwersji na islam, by wstąpić do armii sułtana. W Aleppo dzięki odkryciu złóż saletry, siarki i żelaza oraz wsparciu tureckiego rządu uruchomił przemysłową produkcję (saletrzarnię) i planował utworzyć nowoczesną szkołę artylerii, bronił miasta podczas oblężenia przez Beduinów. W uznaniu zasług mianowano go generałem tureckiej armii. Zachorował na malarię azjatycką i zmarł 10 grudnia 1850 r. Prochy generała sprowadzono do Tarnowa w 1929 r. i złożono w mauzoleum na wyspie w Parku Strzeleckim.

 

Legenda

Józef Bem stał się legendą jeszcze za życia, gdy zaczęły powstawać o nim pieśni. Po jego śmierci Cyprian Kamil Norwid napisał utwór „Bema pamięci żałobny rapsod” (1851), który rozsławił w latach 70. XX w. Czesław Niemen w pieśni o tym samym tytule, umieszczonej na płycie „Enigmatic”, uznawanej za jeden z kultowych albumów w historii polskiej muzyki XX w.