Miał cztery lata, gdy Polska odzyskała niepodległość, a w jej historii zapisał się pod okupacyjnym pseudonimem Jan Nowak jako emisariusz Komendy Głównej Armii Krajowej i Rządu RP w Londynie, a po II wojnie światowej jako dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Urodził się 2 października 1914 r. w Berlinie jako Zdzisław Antoni Jeziorański, jednak ukończył warszawskie gimnazjum im. Adama Mickiewicza, a później studia ekonomiczne na Uniwersytecie Poznańskim i 1937 r. podchorążówkę artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Służbę wojskową odbywał w 2. Dywizjonie Artylerii Konnej im. gen. Józefa Sowińskiego i w 1939 r. dostał się niemieckiej niewoli. Po ucieczce z transportu do obozu jenieckiego, przyjechał do Warszawy i włączył się w działalność konspiracyjną.
Jan Nowak-Jeziorański jako podchorąży artylerii konnej, 1937 r.
Licencja PD, Wikimedia Commons
Działania dywersyjne
Uczestniczył m.in. w akcji N organizowanej przez referat powołany w grudniu 1940 r. przez gen. Stefana Roweckiego i przekształcony w podwydział N Biura Informacji i Propagandy Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej. Akcja polegała na przeprowadzeniu działań dywersyjno-propagandowych oraz dezinformacji Niemców i stanowiła element walki psychologicznej z okupantem. W 1943 r. Jeziorański pod przybranym nazwiskiem Jan Kwiatkowski po raz pierwszy jako kurier Armii Krajowej wyruszył do Poselstwa Polskiego w Sztokholmie.
Kurier z Warszawy
Po powrocie do kraju ze Szwecji otrzymał kolejne zadanie. W tym samym roku jako Jan Nowak po raz pierwszy wyruszył do rządu RP w Londynie. Rozmawiał zarówno z Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych gen. Kazimierzem Sosnkowskim, jak i brytyjskim premierem Winstonem Churchillem. W Londynie wystąpił także po raz pierwszy przed mikrofonem, wygłaszając pogadankę o Polskim Państwie Podziemnym w polskiej sekcji radia BBC.
Pod koniec lipca 1944 r. wrócił do Warszawy i wziął udział w powstaniu warszawskim, podczas którego ożenił się Jadwigą Wolską, łączniczką „Gretą”. Wraz z kapitulacją powstania, z rozkazu komendanta AK gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, wyruszyli do Londynu z misją przewiezienia dokumentów Komendy Głównej Armii Krajowej.
Radio Wolna Europa
Po zakończeniu II wojny światowej Jan Nowak-Jeziorański pracował w redakcji polskiej rozgłośni BBC (1948-1951), a pod koniec 1951 r. zaczął organizować w Monachium Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa. Polacy pierwszą audycję usłyszeli 3 maja 1952 r.
Jan Nowak Jeziorański jako dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa przemawia podczas piątej rocznicy powstania polskiej rozgłośni.
Fot. ze zbiorów NAC
Jan Nowak kierował placówką do 1976 r. Następne 20 lat spędził w Stanach Zjednoczonych, działając w Kongresie Polonii Amerykańskiej. Napisał m.in. książkę „Kurier z Warszawy” (1978, w Polsce po raz pierwszy ukazała się legalnie w 1989). Zaangażował się także w pomoc dla polskiej opozycji demokratycznej i „Solidarności” oraz procesy przystąpienia Polski do NATO, a później integracji z Unią Europejską.
Do wolnej Polski ...
Do Polski po raz pierwszy po II wojnie światowej przyjechał w 1989 r., a na stałe zamieszkał w Warszawie w 2002 r. Wielokrotnie nagradzany za działalność dziennikarską i honorowany odznaczeniami, m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1944) i Orderem Orła Białego (1994). Zmarł 20 stycznia 2005 r. i został pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
MB. BEB
© PowiemPolsce.pl
21.01.2025 / 12:00
