Urodził się 31 października 1930 r. w Warszawie w rodzinie o tradycjach socjalistycznych, jego dziadek był członkiem Organizacji Bojowej PPS. Studiował filozofię oraz historię literatury polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, by kontynuować studia i w 1970 r. uzyskać doktorat z literatury polskiej i filozofii na Uniwersytecie Oksfordzkim. W 1998 r. uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych. 

 

Działalność naukowa

Karierę naukową początkowo związał z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (1952-1957), uczestniczył także w spotkaniach krytycznego względem władz komunistycznych Klubu Krzywego Koła (1957-1958). Pracował również w redakcji miesięcznika „Twórczość” (1957-1961 i 1969-1981). W 1959 r. został zwolniony z Katedry Estetyki Uniwersytetu Warszawskiego i w latach 1965-1997 wykładał literaturę polską i angielską oraz filozofię m.in. na uniwersytetach Columbia i Yale.

Znaczącą publikacją w jego dorobku naukowym była wydana w 1983 r. biografia Józefa Teodora Konrada Korzeniowskiego, pisarza, który publikował w Wielkiej Brytanii jako Joseph Conrad i był autorem m.in. słynnego opowiadania „Jądro ciemności” (ang. Heart of Darkness, 1899).

 

Polityka i Radio Wolna Europa

Rozwijając karierę naukową, Zdzisław Najder angażował się także w działalność polityczną. Założył Polskie Porozumienie Niepodległościowe, którego program zakładał wprowadzenie ustroju demokratycznego w Polsce, uniezależnienie się od ZSRR i wyjście z Układu Warszawskiego. Współpracowali z nim wówczas m.in. Jan Józef Lipski, Gustaw Herling-Grudziński czy Leszek Kołakowski, a program porozumienia ukazał się w 1976 r. na łamach londyńskiego „Tygodnika Polskiego”.

W 1980 r. wstąpił do NSZZ „Solidarność”, a po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego, w 1982 r. dzięki rekomendacji Jana Nowaka-Jeziorańskiego objął stanowisko dyrektora polskiej sekcji Radia Wolna Europa, które sprawował do 1987 r. Za działalność opozycyjną został w Polsce zaocznie skazany w 1983 r. na karę śmierci za rzekome szpiegostwo. Wyrok uchylono w 1989 r. 

 

Powrót do Polski

Po przełomie 1989 r. przyjechał do Polski i zaangażował się w działalność polityczną jako doradca prezydenta Lecha Wałęsy, a później premiera Jana Olszewskiego. W 1992 r. przyznał się do kontaktów ze Służbą Bezpieczeństwa (SB) w latach 1958-1963, twierdząc, że wprowadzał służby w błąd, co do faktycznej działalności opozycyjnej.

W 2009 r. został członkiem pierwszej kadencji rady Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Był także inicjatorem opracowania leksykonu „Węzły pamięci niepodległej Polski” (2014). W 2016 r. wstąpił do stowarzyszenia Europejscy Demokraci. Zmarł 15 lutego 2021 r. w Warszawie.