Urodził się 20 października 1733 r. na Polesiu. Uczył się w szkole jezuitów w Pińsku, gdzie w 1748 r. wstąpił do zakonu, a później w Lyonie. Wykładał łacinę i gramatykę oraz poetykę i retorykę w Akademii Wileńskiej (1754-1755). Dzięki mecenatowi kanclerza wielkiego litewskiego Michała Fryderyka Czartoryskiego podróżował m.in. po Włoszech, Niemczech, Hiszpanii i Francji, by później objąć katedrę poetyki, nauki stylu i dziejów literatury na wileńskiej uczelni.

 

Colegium Nobilium

Decyzją jezuitów został wykładowcą w warszawskim Collegium Nobilium, przeznaczonej dla młodzieży szlacheckiej i magnackiej szkole jezuickiej, gdzie nauczał wymowy, geografii i historii (1764-1773). Został także biskupem smoleńskim (1788-1790) i łuckim (1790-1796).

 

Współpracownik króla

Pobyt w Warszawie okazał się kluczowy dla jego kariery. W 1771 r. został redaktorem „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, pierwszego polskiego czasopisma literackiego i nieoficjalnego organu obiadów czwartkowych, organizowanych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Tygodnik przyczynił się do rozwoju środowiska literackiego w Polsce w epoce Oświecenia. Naruszewicz był bliskim współpracownikiem króla i zwolennikiem Konstytucji 3 Maja, jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej w 1791 r.

 

Historia narodu polskiego

Wszechstronna twórczość literacka Naruszewicza podporządkowana była celom społecznej dydaktyki. Zajmował się historią, poezją, przekładał Tacyta i Homera. W 1778 r. ukazały się dwa pierwsze tomy poezji jego autorstwa. Sławę zyskał dzięki satyrom, m.in. „Wiek zepsuty” (1771). Napisał na zlecenie króla siedmiotomową „Historię narodu polskiego” (ok. 1776-1779), obejmującą czasy przedchrześcijańskie do koronacji Władysława Jagiełły.

 

Teki Naruszewicza

Pracę poprzedziła ogromna kwerenda, w wyniku której powstały tzw. Teki Naruszewicza, czyli zbiór odpisów kilkudziesięciu tysięcy dokumentów. Za zasługi otrzymał od króla ordery Świętego Stanisława (1775), przyznawany jako zachęta do dalszej służby publicznej oraz  Orła Białego (1783), nadawany najwybitniejszym Polakom. Adam Naruszewicz zmarł 8 lipca 1796 r. w Janowie Podlaskim.

MB.