Wybierz kontynent

Czesław Miłosz - Zniewolony Umysł

Poeta, eseista, prozaik i tłumacz urodzony w Szetejniach na Litwie. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury i jeden z najważniejszych twórców w historii polskiej literatury XX w. Profesor University of California. Zmarł w Krakowie. Pochowany na Skałce.

Czesław Miłosz. 1999. Artur Pawłowski Fot. Artur Pawłowski .CC BY-SA 4.0 Wikipedia.jpg

Urodził się 30 czerwca 1911 r. w Szetejniach na Litwie. Studiował polonistykę i prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Debiutował w piśmie „Alma Mater Vilnensis” (1930) i pracował w Polskim Radiu Wilno. W 1936 r. wydał drugi zbiór wierszy „Trzy zimy”, który zyskał uznanie krytyków literackich. Ten wczesny etap jego twórczości badacze zaliczają do poetyki katastrofizmu.

   

Czesław Miłosz i studenci Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.
Jacek Dehnel, kolekcja. 

 

Polskie Radio, wojna
W 1937 r. Miłosz przeniósł się do Warszawy i rozpoczął pracę w Polskim Radiu. W czasie II wojny światowej początkowo przebywał w Rumunii i Wilnie, a później w Warszawie, gdzie brał udział w podziemnym życiu kulturalnym. Po upadku powstania warszawskiego trafił do domu Anny i Jerzego Turowiczów w Goszycach.

 

Attaché kulturalny PRL w Waszyngtonie
W 1945 r. zamieszkał w Krakowie. W tym samym roku rozpoczął pracę w dyplomacji – w konsulacie polskim w Nowym Jorku, później obejmował stanowiska attaché kulturalnego PRL w Waszyngtonie oraz pierwszego sekretarza Ambasady RP w Paryżu. W 1950 r. w czasie wizyty w Polsce odebrano mu paszport, a kiedy go odzyskał i wrócił do Paryża, wystąpił o azyl polityczny.

W stolicy Francji nawiązał współpracę z Instytutem Literackim mieszczącym się w Maison-Laffitte, od 1951 r. publikował teksty w miesięczniku „Kultura”, zajął się tłumaczeniami.

 

Zniewolony umysł
Na emigracji ukazały się tak ważne utwory Czesława Miłosza, jak słynny zbiór esejów „Zniewolony umysł” (1953), analizujący współpracę polskich literatów ze stalinowskim reżimem.  W pisanej po francusku (na konkurs literacki) powieści z kluczem „Zdobycie władzy” kreśli dramatyczną sytuacje podziemia niepodległościowego i proces przejęcia władzy przez komunistów.
Zmianę spojrzenia na historię byłego komunistycznego dyplomaty i przewartościowania duchowego można wyczytać na kartach autobiograficznej powieści „Dolina Issy” (1955). Powstaje też w tym czasie monumentalny poemat filozoficzny wydany pt. „Traktat poetycki” (1957), w którym zmaga się z dziejami polskiej poezji, języka, mentalności i kultury, wychodząc od czasów Młodej Polski.  

Po okresie odwilży politycznej w Polsce (1956) przez krótki czas drukowano wiersze Miłosza w prasie, później – do 1980 r. – istniał zapis cenzorski zakazujący publikacji utworów i wymieniania nazwiska, więc jego twórczość dostępna była jedynie w drugim obiegu.

 

Profesura w Berkeley
W 1960 r. Czesław Miłosz wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie w Berkeley objął posadę profesora na Wydziale Języków i Literatur Słowiańskich University of California. Jego wykłady zostają później wydane w formie podręcznika w języku angielskim The History of Polish Literature”.

Na początku lat 70. ukazał się anglojęzyczny zbiór wierszy jego autorstwa „Selected Poems” (1973). Równolegle tłumaczy równolegle polskich poetów (Zbigniewa Herberta, Alksandra Wta), podejmuje samodzielne studia filozoficzne i biblistyczne, przekłada a jezyk ojczysty Ewangelię św Marka i Księgę Hioba. Jego zainteresowanie Biblią to również takie owoce twórczości jak: Pieśń nad Pieśniami (1981), Apokalipsa (Pa­ryż 1986) oraz Księga Mądrości (Paryż 1989).

 

 Medal Nagrody Nobla dla Czesława Miłosza. 1980
źródło Polona

 

Nobel znosi cenzurę
Krytycy literaccy zwracali uwagę na łączenie w jego twórczości intelektu i metafizyki, obyczajowości i syntezy dziejowej z wątkami autobiograficznymi. Otrzymywał prestiżowe nagrody i wyróżnienia, m.in. Guggenheim Fellowship (1976) czy Berkeley Citation (1978).

Akademia Szwedzka w Sztokholmie 9 października 1980 r. ogłosiła Miłosza laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości. W uzasadnieniu napisano, że poeta z „bezkompromisową przenikliwością opisuje zagrożoną egzystencję w świecie pełnym silnych konfliktów”. Rok po otrzymaniu Nagrody Nobla przyjechał po wielu latach nieobecności do Polski, dopiero w 1981 roku po 30 latach zakazu cenzorskiego jego działa mogły zostać oficjalnie wydane, pojawić się na półkach w  księgarniach i bibliotekach.

Krypta Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Sarkofag C. Miłosza pierwszy z lewej
Fot. M. Brodowska. Domena publiczna Wikipedia

 

W 1993 r. Czesław Miłosz przeprowadził się na stałe do Krakowa i zamieszkał na Stradomiu (ul. Bogusławskiego 6), gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł 14 sierpnia 2004 r. i został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

MB./ BEB

© PowiemPolsce.pl Redaktor

Zobacz więcej

Powiązane wydarzenia

1911-06-30

W Szetejniach urodził się Czesław Miłosz, poeta, prozaik, tłumacz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1980), w latach 1951-1993 przebywał na emigracji, w Polsce do 1980 r. obłożony cenzurą; zmarł 14 sierpnia 2004 r. i został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie.

Kiejdany (Okręg kowieński, Litwa)

113. rocznica

1980-10-09

W Sztokholmie Akademia Szwedzka ogłosiła Czesława Miłosza laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

Sztokholm (region Sztokholm, Szwecja)

44. rocznica

2004-08-14

W Krakowie zmarł Czesław Miłosz, poeta, na emigracji (1951-1993), w Polsce do 1980 r. obłożony cenzurą, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1980), pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie.

Kraków (małopolskie, Polska)

20. rocznica

Kiejdany (Okręg kowieński, Litwa)

Miejsca Polaków na świecie

Miejsca Polaków na świecie

Zapisz się do newslettera

Jesteś tutaj