© PowiemPolsce.pl
07.11.2024 / 00:00Maria Skłodowska-Curie, uczona, laureatka Nagrody Nobla z fizyki 1903) oraz chemii (1911), współtwórczyni nauki o promieniotwórczości Pierwsza kobieta pochowana w paryskim Panteonie w dowód uznania zasług naukowych. Prekursorka radiochemii i badań nad leczeniem nowotworów za pomocą promieniotwórczości.
Portret Marii Skłodowskiej-Curie, 1913 Fot. Polona.pl
Urodziła się 7 listopada 1867 r. w Warszawie. Oboje rodzice prowadzili stancje dla chłopców (ojciec) i dziewczynek (matka), a ojciec był również dyrektorem w gimnazjach męskich i nauczycielem matematyki oraz fizyki. Rozpoczęła naukę na pensji dla dziewcząt, którą wcześniej prowadziła jej matka, a później ukończyła ze złotym medalem (1883) III Żeńskie Gimnazjum Rządowe. Wraz z siostrami, Bronisławą i Heleną, uczyły się także na Uniwersytecie Latającym (tajnej wyższej uczelni w Warszawie).
Władysław Skłodowski i od lewej Maria, Bronisława, Helena, 1890.
Domena publiczna, Wikimedia Commons
Studia w Paryżu
Maria i Bronisława podjęły decyzję o dalszym kształceniu i umówiły się, że na studia do Paryża wyjedzie starsza siostra, a młodsza będzie pracować w kraju na jej utrzymanie, a później role się odwrócą. Maria podjęła pracę guwernantki, a później uczęszczała na zajęcia w laboratoriach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, gdzie nauczyła się analizy chemicznej. W 1891 r. wyjechała do siostry, by kontynuować studia (matematykę i fizykę) na paryskiej Sorbonie.
Nobel z fizyki
Po studiach zajęła się badaniami naukowymi i poślubiła Pierre’a Curie, z którym opracowali metodę wskaźników promieniotwórczych. W 1898 r. ogłosili odkrycie nowego pierwiastka chemicznego – polonu (symbol Po), a pod koniec 1898 r., wspólnie z Gustavem Bémontem, radu (symbol Ra). Za te odkrycia Maria i Pierre otrzymali w 1903 r. Nagrodę Nobla z fizyki za badania nad zjawiskiem promieniotwórczości. W 1906 r. Pierre Curie zginął w wypadku, a Maria objęła po nim katedrę fizyki jako pierwsza kobieta profesor na paryskiej Sorbonie.
Kamienica przy ul. Freta 16 w Warszawie, miejsce urodzenia Marii Skłodowskiej.
Fot. Tilman2007, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
Nobel z chemii
Po śmierci męża prowadziła dalsze badania i 7 listopada 1911 r. otrzymała drugą Nagrodę Nobla – z chemii za odkrycie polonu i radu. W ten sposób stała się pierwszą osobą wyróżnioną nagrodą dwukrotnie i pierwszą kobietą nagrodzoną w dziedzinie chemii. W 1914 r. w wyniku jej starań powstał w Paryżu Instytut Radowy (obecnie Institut Curie), w którym prowadzono badania nad promieniotwórczością i radioizotopami. Instytut ukończyli późniejsi laureaci Nagrody Nobla, m.in. córka Marii – Irène oraz jej zięć Frédéric Joliot-Curie, którzy odkryli sztuczną radioaktywność (1935).
Dyplom Nagrody Nobla z 1911 r.
Nobel Foundation, Wikimedia Commons
Mobilne RTG
Po wybuchu I wojny światowej Maria szkoliła wraz z córką Irène lekarzy wojskowych jako techników radiologów. W polowych warunkach wykonywały zdjęcia rentgenowskie (RTG) żołnierzom, dzięki aparatom umieszczonym w specjalnych samochodach. W 1916 r. Maria jako jedna z pierwszych kobiet uzyskała prawo jazdy, by móc przemieszczać się z aparaturą RTG.
W Polsce
W 1921 r. wraz córkami Irène oraz Ève wyruszyły do Stanów Zjednoczonych, gdzie zebrały pieniądze wśród Polonii amerykańskiej oraz amerykańskich milionerów na zakup grama radu do Instytutu Radowego. Osiem lat później w wyniku podobnej zbiórki Maria kupiła gram radu dla Instytutu Radowego w Warszawie (obecnie Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie), który powstał z jej inicjatywy w 1932 r.
Gazda, Franciszek (1893-1942) - Warszawa, pomnik Curie-Skłodowskiej.
Fot. Polona
Ostatnie lata
Pod koniec lat 20. zaczęły się nasilać problemy zdrowotne uczonej. Lekarze zdiagnozowali niedokrwistość plastyczną, wiadomo również, że cierpiała na chorobę popromienną wywołaną przez promieniowanie jonizujące. Maria Skłodowska-Curie zmarła 4 lipca 1934 r. w Passy we Francji. W 1995 r. szczątki Marii i Pierre’a Curie przeniesiono do Panteonu w Paryżu. W stulecie urodzin uczonej przy ul. Freta 16 w Warszawie (miejsce urodzenia noblistki) otwarto Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie.
mb. /BEB
