Silny wzrost gospodarczy Polski w ciągu ostatnich dwóch dekad w dużej mierze był napędzany znaczącymi bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi w sektorze produkcyjnym i szybką integracją z globalnymi sektorami gospodarki, odzwierciedlającymi konkurencyjne koszty pracy, bliskość rynków europejskich i otwartość handlową. To z kolei ułatwiło transfer technologii i wsparło wzrost zatrudnienia i produktywności. Inwestycje zagraniczne mają dobrze zdywersyfikowaną strukturę przemysłową (np. motoryzacja, transport, telekomunikacja, farmaceutyka, produkcja, handel detaliczny, usługi profesjonalne), jednak koncentrują się głównie w regionie stołecznym i południowo-zachodniej części kraju, w związku z czym transfer wiedzy i technologii z inwestycji może nie docierać do słabiej rozwiniętych regionów na wschodzie Polski. Z drugiej strony przewaga mikro i mniejszych firm o niskiej produktywności i słabszej zdolności do innowacji, zwiększania skali działalności i wkraczania na rynki międzynarodowe jest od dawna postrzegana jako bariera rozwojowa polskiej gospodarki,  w szczególności we wschodnich regionach kraju. OECD zwraca uwagę, że chociaż poziomy wydajności pracy w Polsce są na równi ze średnią OECD, o tyle dysproporcje regionalne są wysokie – jeszcze w 2020 r. produktywność pracy w Warszawie była ponad dwukrotnie wyższa niż od najsłabszego pod tym względem województwa lubelskiego.

W tym kontekście przygotowywana przez OECD ocena powiązań między BIZ a MŚP przynosi możliwość analizowania potencjału przenoszenia produktywności i innowacji z napływających BIZ oraz badania zdolności polskich MŚP do absorpcji tych przepływów, np. jako dostawców, klientów lub partnerów zagranicznych przedsiębiorstw wielonarodowych. Ocena istniejących ram instytucjonalnych i wykorzystywanych narzędzi powinna ułatwiać decyzje polityczne o sposobach przyciągania BIZ opartych na wiedzy i wspieraniu MŚP w pokonywaniu barier utrudniających ich wzrost i modernizację, zgodnie z ogólnym celem, jakim jest zwiększenie odporności polskiej gospodarki na wstrząsy zewnętrzne i przyspieszenie jej transformacji w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. Biorąc pod uwagę istniejące różnice regionalne w wynikach BIZ i MŚP, przegląd położy szczególny nacisk na zmiany polityczne mające na celu osiągnięcie bardziej równomiernego rozwoju terytorialnego i wykorzystanie roli samorządów terytorialnych we wspieraniu powiązań BIZ i MŚP opartych na wiedzy w słabszych gospodarczo regionach.

Przygotowywany przez OECD raport krajowy będzie zatem zawierać:

• Diagnozę sprzyjających warunków i kanałów dla powiązań BIZ-MŚP (przegląd i analiza porównawcza struktury gospodarczej Polski, zaawansowania technologicznego i integracji z gospodarką światową, analiza charakterystyki działalności i zagranicznych przedsiębiorstw wielonarodowych w Polsce oraz ich bezpośredniego wkładu we wzrost produktywności; ocena wyników polskich MŚP, ze szczególnym uwzględnieniem ich innowacyjności i zdolności do internacjonalizacji; analiza powiązań BIZ-MŚP poprzez szereg kanałów dyfuzji, w tym lokalne łańcuchy wartości, partnerstwa kooperacyjne lub efekty konkurencji i naśladownictwa);
• Ocenę instytucji i polityk promocji inwestycji, rozwoju MŚP, innowacji i rozwoju regionalnego (przegląd otoczenia instytucjonalnego i skuteczności mechanizmów koordynacji polityk w obszarach promocji inwestycji, rozwoju MŚP, innowacji i rozwoju regionalnego; ocena polskich ram regulacyjnych i zestawu polityk wpływających na powiązania między BIZ a MŚP oraz potencjał przenoszenia produktywności; zestaw rekomendacji dotyczących poprawy klimatu biznesowego, ram promocji inwestycji i potencjału MŚP);
• Analizę – na przykładzie województw małopolskiego i kujawsko-pomorskiego – geograficznego i regionalnego wymiaru powiązań między BIZ a MŚP (analiza lokalnych trendów dotyczących BIZ i MŚP jak np. baza umiejętności, bliskość rynków, lokalne ekosystemy oraz ocena potencjału przenoszenia produktywności; ocena jakości wielopoziomowego zarządzania i regionalnych inicjatyw politycznych; zestaw rekomendacji dot. roli władz regionalnych i lokalnych we wspieraniu powiązań między BIZ a MŚP w lokalnych gospodarkach).

Raport dla Polski jest częścią szerszego wspólnego projektu badawczego Komisji Europejskiej i OECD, którego celem jest doradzanie rządom krajowym i regionalnym w zakresie pełniejszego wykorzystania potencjału powiązań między BIZ a MŚP, przyciągania nowych, wysokiej jakości BIZ przy jednoczesnym poprawianiu produktywności i możliwości MŚP.  Założenia tego projektu zawarte są w materiale „Policy Toolkit for Strengthening FDI and SME Linkages”, który zawiera m.in. wstępne zmapowanie środowiska instytucjonalnego i regulacji polityk na styku BIZ i MŚP w 27 państwach członkowskich UE, w tym strukturę organiacyjną i zadania różnych instytucji publicznych, typu międzyinstytucjonalnych mechanizmów koordynacji, czy wreszcie przegląd wykorzystywanych instrumentów.

Na podstawie tego mapowania oraz dwóch pierwszych raportów dla Portugalii i Słowacji wypracowano ramy koncepcyjne i zestaw narzędzi diagnostycznych do oceny warunków sprzyjających i kanałów dyfuzji, poprzez które BIZ wpływają na produktywność i innowacyjność MŚP. Nawet jeśli kraje lub regiony przyciągają wysokiej jakości BIZ i goszczą MŚP osiągające dobre wyniki, efekty ich współpracy mogą nie zmaterializować się automatycznie. Z tego względu w publikacji wskazano szereg kluczowych obszarów interwencji publicznej do podjęcia przez instytucje działających na różnych szczeblach (krajowym i/lub lokalnym/regionalnym), a także na przecięciu polityki inwestycyjnej, MŚP i przedsiębiorczości, innowacji i rozwoju regionalnego:

• Poprawa ram zarządzania dla polityk BIZ-MŚP – skuteczniejsza koordynacja i dostosowanie wielu instytucji zaangażowanych w projektowanie i wdrażanie polityk BIZ-MŚP, która powinna być starannie dostosowana do kontekstu krajowego i ich ogólnych systemów zarządzania, również do systematycznej oceny wpływu polityki i konsultacji z inwestorami zagranicznymi i lokalnymi MŚP;
• Przyciąganie BIZ zwiększających produktywność – otwarte, przejrzyste i niedyskryminujące otoczenie regulacyjne ma fundamentalne znaczenie dla przyciągnięcia BIZ, które tworzą powiązania z gospodarką przyjmującą, a różne rodzaje zachęt inwestycyjnych powinny być przejrzyste, podlegać regularnym przeglądom i być ukierunkowane na działalność gospodarczą z większym potencjałem dyfuzji wiedzy;
• Wspieranie zdolności absorpcyjnych MŚP, które wymaga kompleksowego zestawu usług wsparcia biznesowego, aby pomóc im w dostępie do strategicznych zasobów umiejętności, finansów i innowacji, których potrzebują do poprawy produktywności, zwłaszcza poprzez Podnoszenie jakości lokalnej sieci i infrastruktury wiedzy, w tym uniwersytetów, instytucji badawczych, biur transferu technologii, inkubatorów przedsiębiorczości i akceleratorów itp.;
• Wzmocnienie pozytywnych czynników ekonomicznych, strukturalnych i geograficznych danego kraju lub regionu (np. specjalizacja przemysłowa, wyposażenie w zasoby lub istnienie aglomeracji gospodarczych) poprzez inwestycje w innowacje i sieci, wzmacnianie klastrów i silniejsze włączenie w globalne łańcuchy wartości w celu wzmocnienia wzorców specjalizacji i promowania dyfuzji innowacji;
• Wzmocnienie kanałów dyfuzji pomiędzy BIZ i MŚP poprzez promowanie powiązań w łańcuchu wartości i partnerstw strategicznych (np. programy rozwoju dostawców lub systemy zachęt skierowane do inwestorów zagranicznych), wspieranie mobilności wysoko wykwalifikowanych pracowników z BIZ do krajowego ekosystemu przedsiębiorczości, tworzenie warunków rynkowych dla uczciwej konkurencji i wymiany wiedzy między firmami zagranicznymi i krajowymi, np. poprzez korzystne ramy ochrony praw własności intelektualnej (IPR).

---

Więcej informacji: https://www.oecd-ilibrary.org/industry-and-services/policy-toolkit-for-strengthening-fdi-and-sme-linkages_688bde9a-en

Więcej informacji o całości projektu na stronie: https://www.oecd.org/industry/smes/fdi-sme.htm.

Aby dowiedzieć się więcej o metodologii prac nad raportem, sięgnij po „Policy Toolkit for Strengthening FDI and SME Linkages”  dostępny na https://www.oecd-ilibrary.org/industry-and-services/policy-toolkit-for-strengthening-fdi-and-sme-linkages_688bde9a-en.

Poznaj również wcześniejsze opracowania dla Portugalii (https://www.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/strengthening-fdi-and-sme-linkages-in-portugal_d718823d-en) i Słowacji (https://www.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/strengthening-fdi-and-sme-linkages-in-the-slovak-republic_972046f5-en).

---

OECD (2023), Policy Toolkit for Strengthening FDI and SME Linkages, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/688bde9a-en

Photo : OECD